27 NOV. – WORKING ON AN UPDATE – I WAS RIGHT, THIS IS WHAT HAPPENEND (note: of course this is not an exact picture, peaks and dales are missing, it’s all about the 3 comparative lines):
Wat is er gebeurd met de nederlandse oversterfte cijfers van 2022 in de internationale bronnen?
Uitgangspunt zijn de cijfers van het CBS. Zoals al eerder werd opgemerkt, is er iets vreemds aan de hand met de cijfers van Nederland vanaf 2022 in de wereldwijd toonaangevend bronnen The Economist en Ourworldindata (zie grafiek gepubliceerd op 6 nov.). In eerste instantie betreft het een analyse van Ourworldindata, de excess mortality percentages. Een verzoek aan Ourworldindata om opheldering brengt ons niet verder (zie email). Er is contact gezocht met de World Mortality Dataset.
Een nadere analyse van de cijfers van The Economist brengt het volgende aan het licht.
Uitkomst vergelijking The Economist met CBS op vier tijdvlakken 2020-2022
Vergeleken zijn de cijfers van vier perioden van 5 aaneengesloten weken. De vier perioden zijn: A) start pandemie (weken 11 t/m 15 2020); B) een jaar later (weken 10 t/m 14 2021); C) de laatste maand 2021: internationale oversterftepiek NL (weken 48 t/m 52 2021); D) het begin 2022, direct aansluitend op C) (weken 1 t/m 5 2022).
Resultaat
A) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: 3% (6020 om 5845 doden), aantal doden exact hetzelfde, aantal verwachte doden verschil van 1%;
B) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: -100 doden (klein getal), aantal doden exact hetzelfde;
C) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: 4% (4782 om 4595 doden), aantal doden verschil : 0,5%, aantal verwachte doden verschil van 2%;
D) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS 90% (-1308 ondersterfte versus -688 ondersterfte), aantal doden verschil van 4,5%.
Tot en met het eind van 2021 lopen de cijfers van The Economist in pas met het CBS. Vanaf 2022 zijn de wekelijkse verschillen tussen The Economist en het CBS opeens systematisch heel groot, statistisch onmogelijk?! Doortellend t/m 2 oktober 2022 (week 39) komt The Economist op een absolute oversterfte van 3.355 doden in 2022, terwijl het CBS op 7.338 komt, meer dan 2 x zoveel (219%)?! (zie tabel, rechts)
NB: De verschillen tussen het CBS en Ourworldindata zijn in 2022 nog veel groter! Gevisualiseerd, is dit wat er gebeurd is met de weergave van de nederlandse cijfers (CBS):
(o.b.v. een visuele vergelijking van de grafieken; boven: screenshot 22/7/’22, onder: screenshot 8/11/’22)
update 6 november – vier versies NL-data in een grafiek
Bij analyse van de excess mortality data van The Economist zien we dat de cijfers (per week, per land) systematisch hoger zijn dan bij ourworldindata. O.b.v. een aantal landen kom ik tot een verschil van factor 1,15 tot 1,38 hoger bij The Economist. Maar bij Nederland is het beeld compleet afwijkend.
Hier de vier versies van Nederland: 2 versies ourworldindata (data 28/10, data 21/10), de CBS-versie en de The Economist-versie. NB De CBS-versie (paarse lijn) ligt het hoogste, daaronder de oude versie van ourworldindata die de CBS-grafiek regelmatig raakt. Daaronder (okergele lijn) de The Economist versie en onderaan de nieuwe ourworldindata-versie (grijze lijn). NB Bij de andere landen (EU14) is er vrijwel geen waarneembaar verschil tussen de verschillende ourworldindata-versies en dat is logisch (28/10 versus 21/10).
update 4 november – Grafiek NL-data op ourworldindata oude versie (1) en nieuwe versie (2).
Wetende, dat er altijd correcties van sterftecijfers achteraf zijn bij elk land (met de UK als toonbeeld van voorspelbaarheid, systematisch minimale correcties met terugwerkende kracht en Italie als notoire ‘achterloper’ van recente data), correcties die varieren en kleiner worden naarmate het langer geleden is, is het vaste patroon van de plotsklapse wijziging van de Nederlandse data die helemaal terug gaat naar week 1/22 hoogst opmerkelijk. Het klopt niet. Het kan gewoon niet. Ergens in dit dataproces is gerommeld. (met de brongegevens van het CBS)
Grafiek NL-data op ourworldindata. Bovenste lijn: oude versie (1) en nieuwe versie daaronder (2). NB Het verschil is een factor 3,5 in procentpunten. Y-as: % over/ondersterfte. X-as: de weken in 2022. De oude versie ligt op het nivo van het CBS.
update 3 november – antwoord van dhr. Ruben van Gaalen, waarvoor dank.
De vraag blijft: Hoe is het mogelijk dat op ourworldindata de nederlandse oversterfte opeens met een factor 3,5 is gedaald?! Ook op The Economist zijn de nederlandse sterftecijfers veel lager dan die van het CBS, maar weer niet zo laag als bij ourworldindata.
The Economist – Met enig nattevingerwerk kom ik uit op 41% lager. En waarom zijn alle weekcijfers (zowel het aantal doden, als het verwacht aantal doden) anders dan bij het CBS?
Wat is er hier toch aan de hand, wie kan deze enorme verschillen verklaren?
Hartelijk dank, beste Ruben. Mijn vraag betreft niet het CBS, integendeel, daar baseer ik mij nu juist op zoals u weet. Mijn vraag is: Heeft u een idee waar deze opmerkelijke 🇳🇱data opeens vandaan komen?
In de laatste internationale statistieken van de excess mortality zien we een hoogst opmerkelijke wijziging van de Nederlandse cijfers (ourworldindata.org; economist e.d.). Het zou erop neerkomen dat de oversterfte op jaarbasis in een klap met een factor 3,5 kleiner wordt. Dat is natuurlijk niet waar. Maar hoe komt dit?
De nederlandse cijfers zijn opeens vanaf week 1 2022 zeer sterk verlaagd. Tot en met de laatste meting (week 39, de laatste week die vergeleken kan worden) zijn de oversterfte percentages van Nederland 3,5 keer kleiner geworden, rekenkundig een verlaging van 100% (oude totaal=100%) naar 28,93% (nieuwe totaal). Bij alle landen zijn de verschillen tussen beide lijsten, verschillen die het gevolg zijn van normale mutaties achteraf die bij alle landen voorkomen, kleiner dan 5% (4 landen rond de 4% a 5%: Duitsland, Spanje, Italie, Zwitserland), bij 9 van de 14 landen is het verschil kleiner dan circa 1,5%, waarvan bij 7 landen de verschillen volstrekt minimaal zijn.
Meestal zijn dit zgn. ‘plusmutaties’, omdat niet alle sterfgevallen direct worden geregistreerd/aangemeld. Zie bij ons de verschillen tussen de GGD’en, het RIVM en het CBS, waar anderen uitgebreid aandacht aan besteden.
Op de EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 zou Nederland plotsklaps het land zijn met de laagste oversterfte in 2022 (!!). NB Fictief voorbeeld.
De balk in EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 combineert 2 grafieken: het oversterfte percentage van een land in 2022 (de waarden in de staafdiagram) en de ontwikkeling van de cumulatieve oversterfte (v.a. begin coronapandemie) in 2022. Groene pijl omlaag = de daling van de cumulatieve oversterfte (%) in 2022 vanaf de start van de pandemie (jan 2020). Bruine pijl = cumulatieve oversterfte is constant. Rode pijl omhoog = de stijging van de cumulatieve oversterfte (%) in 2022 vanaf de start van de pandemie. De cijfers worden circa eens in de 3 weken geactualiseerd (bron: ourworldindata.org). Voorbeeld. UK: Oversterfte bedraagt 7,36% in 2022. In 2022 is het meest recente getal van de cumulatieve oversterfte 0,88 x het getal van de cumulatieve oversterfte op 2/1/’22. Dus de cumulatieve oversterfte in de UK daalt. (onderliggende data UK: oversterfte op 2/1/’22= 11,17%, daalt naar 9,87%). Brongegevens: ourworldindata.org .
Beoordeeld door experts statistiek, epidemiologie en gezondheidswetenschappen.
11 november – update Eurostat cijfers t/m september 2022. Als we de individuele landenvergelijking doortrekken t/m september 2022 (2e periode pandemie) dan is de uitkomst als volgt: Nederland scoort in september slechter dan 10 andere landen EU13 (geen UK); Finland, Duitsland en Noorwegen hoger (slechter) dan NL.
NB De baseline van de vergelijking bij Eurostat is de periode 2016-2019. Dit is een jaar minder dan bij Ourworldindata/The Economist, waar de baseline de periode 2015-2019 is.
14 oktober – Als we de individuele landenvergelijking doortrekken t/m augustus 2022 (2e periode pandemie) dan is de uitkomst als volgt: Nederland scoort in augustus slechter dan 9 andere landen EU14; Nederland scoort in augustus beter dan 4 andere landen EU14, nl. Finland, Duitsland, Spanje en de UK (UK staat niet in de grafiek, zie daarvoor ourworldindata.org).
Nederland heeft een opmerkelijk hoge oversterfte in internationaal opzicht.
De oversterfte is de afwijking ten opzichte van de gemiddelde sterfte in de afgelopen jaren (2015-2019) tijdens de coronapandemie. In de oversterfte zijn alle doodsoorzaken meegerekend, de vervroegde sterfte door het virus, vaak gevolgd door een korte ondersterfte, maar ook de sterfte als gevolg van fataal gebleken uitgestelde zorg en de normale sterfte. Oversterfte betekent dat mensen te vroeg overlijden.
Excess Mortality Ranking EU14 2022
De oversterfte is in Nederland nog steeds hoog in vergelijking met de ons omringende, ‘modern europese’ landen (EU14). Tot en met augustus dit jaar zijn er ca. 6.500 mensen te vroeg gestorven een percentage van 6%. (1) Alleen in Noorwegen en Finland, de drie Zuid-Europese landen en Oostenrijk is de oversterfte in 2022 hoger dan hier. Zie de ‘Excess mortality ranking 2022 EU14’:
Om verklaringen voor de oversterfte te kunnen vinden is zowel analyse van databestanden nodig, zgn. deductieve analyse zoals de relatie tussen de vaccinaties en doodsoorzaken waar nu sterk de nadruk op ligt, als inductieve analyse, waarbij naar samenhangende verklaringen op meta-niveau wordt gekeken. Hier is nog nauwelijks aandacht voor. Maar een nadere analyse van de oversterfte cijfers als zodanig is ook zinvol.
Population Health
Waarom gaan mensen eerder dood in een pandemische periode? De algemene gezondheidstoestand van een populatie en de mate van vergrijzing zijn belangrijke kenmerken van de uitgangssituatie van een land. Een land met een jonge en gezonde bevolking zal sterk staan tegenover een virusuitbraak. Internationale gegevens zijn voorhanden. (2) De OESO geeft onder meer een overzicht van Risk Factors: het aantal rokers, het alcoholgebruik, het aantal mensen met overgewicht en de luchtvervuiling in stedelijke omgeving. Als we naast de risk factors ook de bevolkingspiramide (65+, 80+) van landen in ogenschouw nemen krijgen we een samengesteld beeld van Population Health-indicatoren die de uitgangspositie van de bevolking van een land bij de virusuitbraak weergeeft. (3)
In Zuid-Europa is de vergrijzing groter dan in Nederland. Specifiek per land geldt het volgende. Spanjaarden hebben vrij slechte consumptieve gewoonten (alcoholgebruik, aantal rokers), Portugezen zijn zwaarlijvig, Italianen leven in steden met veel luchtverontreiniging. Zuid-Europa heeft een oude bevolking en men leeft er tamelijk ongezond.
De twee noord Scandinavische landen zijn begin 2022 voor het eerst getroffen door een majeure besmettingengolf, die de hoge oversterfte in 2022 verklaard. Voor Oostenrijk geldt dat de bevolking qua consumptieve gewoonten zo ongeveer het minst gezond is van alle EU14 landen, Oostenrijkers scoren slecht qua (ischemische) hart- en vaatziekten, een belangrijke doodsoorzaak bij coronainfectie. (3b)
Maar bij het zoeken naar verklaringen van de hoge oversterfte moeten we zeker ook kijken naar weerextremen. Vooral het Iberisch schiereiland (Spanje en Portugal) werd deze zomer (opnieuw) getroffen door extreme hittegolven en bijbehorende bosbranden. (4)
Als we kijken naar Nederland moeten we vaststellen dat Nederland een vrij jonge en relatief gezonde bevolking heeft. Nederland is minder vergrijsd dan Spanje, Portugal en Italië, maar heeft toch een tamelijk hoge oversterfte. Grote landen als Frankrijk en Duitsland scoren slechter qua Population Health dan Nederland, maar kennen toch een veel lagere oversterfte dan wij. Hoe is dit te verklaren? Het vraagt om nadere analyses van de bredere context, zoals onderzoek naar verschillen in zorgstelsels, de beschikbare zorgcapaciteit en beschikbaarheid van vaccins en medicijnen, het kennisniveau en het gevoerde beleid. De huidige onderzoeksprogramma’s gaan hier aan voorbij (ZonMW), met uitzondering van de Onderzoeksraad voor veiligheid.
Eurostat – Monthly excess mortality
Maar de beschikbare cijfers zeggen meer. Wat is de trendmatige ontwikkeling van de oversterfte in de EU14 landen?
Als we de gehele pandemische periode die begon in het 1e kwartaal 2020 verdelen in twee tijdvakken van vijf kwartalen, een 1e tijdvak t/m 1e kwartaal 2021 en het 2e tijdvak t/m het 2e kwartaal 2022 doorlopend tot de laatste metingen en we zetten Nederland af tegen elk van de andere dertien landen apart, dan krijgen we het volgende beeld.
In het eerste tijdvak werden alle landen overrompeld door de uitbraak van het coronavirus en er waren twee hoge oversterftepieken, per direct (periode maart-mei 2020) en in de winter 2020-2021 met de eerste vaccinatiecampagnes. In het tweede tijdvak, het tijdvak van de beschikbaarheid van vaccins en beleidsmatig ‘lessons learned’ kwamen de latere – iets minder hoge – oversterfte golven. (5)
NB UK ontbreekt (geen data)
Nederland deed het in het eerste tijdvak minder goed dan een aantal andere landen, de oversterfte was bovengemiddeld. Alleen Italië, waar de pandemie in Europa begon, deed het opmerkelijk veel slechter. Maar in het tweede tijdvak doet Nederland het nog minder goed en misschien wel zo ongeveer het slechtste van alle landen (!). De oversterftepiek in het 4e kwartaal 2021 was ongeëvenaard, alleen Oostenrijk kwam in de buurt zie 1e afb. Daaronder de andere 12 individuele vergelijkingsgrafieken:
Nederland en Oostenrijk (AT)
Vanaf het 2e tijdvak lopen beide grafieken van NL en AT vrijwel synchroon.
Dat idee heb ik ook, dat je stukken en argumenten gewoon worden gemeden en vooral genegeerd,
aldus een bekend medisch hoogleraar die regelmatig in Nieuwsuur verschijnt
25 november – Oversterfte komt dit jaar boven de 10.000 o.b.v. wekelijkse update CBS en stijgt op jaarbasis naar 7,32%. NB: internationale cijfers The Economist kloppen niet.
23 november – update EU14 met correctie NL, zie ‘Dutch Data’. De UK kampt laatste maand met zeer hoge oversterfte en achterhaalt Nederland. Morgen update Nederland obv. CBS.
18 november – update cijfers Nederland (CBS) incl. schatting week 45. Oversterfte stijgt door naar 7,31% in 2022 en nadert de 10.000: 9.775 Mensen zijn te vroeg gestorven.
11 november – update cijfers Nederland (CBS) incl. schatting week 44. Oversterfte stijgt door naar 7,22% in 2022. 9.447 Mensen zijn te vroeg gestorven.
4 november – 2e update cijfers Nederland (CBS) incl. schatting week 43. Oversterfte blijft doorstijgen naar 7,16% in 2022. In oktober ca. 16% oversterfte. Het aantal te vroeg gestorven mensen, vooral Wlz-zorggebruikers en 65-plussers: 9.151.
28 oktober – update cijfers Nederland (CBS) incl. schatting week 42. Oversterfte blijft doorstijgen naar 6,92% in 2022. Laatste 3 weken 15% oversterfte, 8.648 mensen zijn te vroeg gestorven.
Er moet een fout gemaakt zijn bij de nieuwste update van de Nederlandse cijfers op ourworldindata.org. De cumulatieve oversterfte in Nederland zou daardoor plotsklaps afnemen naar 5,09%. Dit acht ik onmogelijk. Zie de afbeelding met de voorbeelden van vier weekpercentages die gedaald zijn met circa 6 procentpunt t.o.v. de eerdere weekpercentages van het CBS. NB: de excel is mijn bewerking (kopie van data) van de CBS-data. Controle is mogelijk door de weekgegevens in de interactieve grafiek te vergelijken met de excel.
Om die reden is de EXCESS MORTALITY RANKING geactualiseerd met weglating van de laatste foutieve data van Nederland op Ourworldindata.
21 oktober – update cijfers Nederland (CBS) incl. schatting week 41. Oversterfte neemt toe naar 6,69% in 2022. Laatste 2 weken 15% oversterfte, 8.169 mensen zijn tg gestorven.
18 oktober – update EU14: daling cumulatieve oversterfte neemt af, Duitsland toont geen verbetering meer in 2022.
de ontwikkeling van de cumulatieve oversterfte in 2022 is weergegeven in de waarden&pijlen in de EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14
15 oktober – update EU14: Zweden behoudt met afstand het laagste oversterfte% dit jaar; Spanje is inmiddels hekkesluiter met 10,6% oversterfte. Vrijwel geen daling cumulatieve oversterfte meer in Duitsland, Belgie toont daarentegen de grootste daling van de cumulatieve oversterfte dit jaar.
Grafiek: De pijlen hebben nu een richting.
De balk in EXCESS MORTALITY RANKING 2022 combineert 2 grafieken: het oversterfte percentage van een land in 2022 (de waarden in de staafdiagram) en de ontwikkeling van de cumulatieve oversterfte (v.a. begin coronapandemie) in 2022. Groene pijl omlaag = de daling van de cumulatieve oversterfte (%) in 2022 vanaf de start van de pandemie (jan 2020). Bruine pijl = cumulatieve oversterfte blijft constant. Rode pijl omhoog = de stijging van de cumulatieve oversterfte (%) in 2022 vanaf de start van de pandemie. De cijfers worden eens in de 3 weken geactualiseerd (bron: ourworldindata.org)
Voorbeeld. UK: Oversterfte bedraagt 6,13% in 2022. In 2022 is het meest recente getal van de cumulatieve oversterfte (dd. 9/10/’22) 0,86 x het getal van de cumulatieve oversterfte op 2/1/’22. Dus de cumulatieve oversterfte in de UK daalt. (onderliggende data UK: oversterfte op 2/1/’22= 11,18%, daalt naar 9,56%.
Beoordeeld door experts statistiek, epidemiologie en gezondheidswetenschappen.
14 oktober, 10:15 uur – update cijfers Nederland (CB) incl. schatting week 40 (+12%) en plusmutaties terugwerkend tot begin 2022. Verslechtering van het totaalbeeld. Oversterfte stijgt naar 6,37% op jaarbasis, dat zijn 7.600 doden.
7 oktober – update cijfers Nederland (CBS) incl. schatting week 39. Plusmutaties en aanhoudende oversterfte met stijging laatste week (39) van 11%. Op jaarbasis 6,13% oversterfte in Nederland. Meer dan 7.100 mensen zijn te vroeg gestorven.
30 september – update cijfers Nederland (CBS) incl. schatting week 38. Periode oversterfte blijft ononderbroken doorlopen in september. Aantal te vroeg gestorven mensen in 2022 geschat op 6.776 (5,96%).
28 september – update EU14: nieuwe cijfers tonen sterke achteruitgang van Italie (oudste bevolking EU14). In het algemeen verslechtering van het beeld bij alle landen, de afname van de cumulatieve oversterfte wordt kleiner. UK passeert Nederland op de ranglijst.
NB1 aangepast tov. versie vanochtend door correcties/plusmutaties eerdere weken bij aantal landen
NB2 Het cijfer van Nederland is gebaseerd op het CBS-cijfer, dit is nauwkeuriger.
26 september – 1e hoofdstuk essay (in bewerking): ‘Oversterfte Nederland opmerkelijk hoog’
NB De baseline van de vergelijking bij Eurostat is de periode 2016-2019. Dit is een jaar minder dan bij Ourworldindata/The Economist, waar de baseline de periode 2015-2019 is.
23 september – update cijfers Nederland. Op basis van schatting week 37 komt de periode van oversterfte na een half jaar ten einde. In week 37 wordt een ondersterfte voorspeld van ruim 1% (32 doden minder).
oversterfte % Nederland daalt naar 5,83%
16 september – update cijfers CBS/Statline: oversterfte Nederland stijgt door naar 6,0% op jaarbasis. Dit komt overeen met 6.489 sterfgevallen. (schatting week 36)
door plus mutaties in eerdere weken stijgt % NL naar 6,0% (was 5,99%)
15 september – verbetering van de grafiek. De grafiek van de EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 combineert de twee grafieken van Ourworldindata:
versie 2.1
14 september – update EU14: In de meeste landen stijgt de gemiddelde oversterfte in 2022. Spanje laat opeens een dramatische achteruitgang zien in 2022 (was: 6,18%, wordt 9,73% oversterfte in 2022). Geen nieuwe cijfers van Italie en Frankrijk. Nederland ongewijzigd, vrijdag update CBS.
versie 2.0
Met de toegift/kers op de taart – misschien is dat niet helemaal volgens de regels van statistici – de exacte #oversterfte in 🇳🇱 o.b.v. de laatste cijfers (incl. schattingen) van het @statistiekcbs Dit geeft m.i. een behoorlijk scherp beeld van de situatie in 🇳🇱 relatief opzicht. pic.twitter.com/ioMdtcsAWZ
9 september – update CBS cijfers: In augustus ruim 1.300 extra sterfgevallen. De oversterfte in Nederland stijgt door naar 5,91% op jaarbasis. (eerdere berichtgeving gisteren op deze website klopte niet, rekenfout van de auteur. NB: deze rekenfout was contrair aan de doorlopende bevindingen van de auteur over de relatief hoge oversterfte in Nederland sinds het 4e kwartaal 2021.)
Groene pijl omlaag = cumulatieve oversterfte % vanaf start pandemie (jan 2020) daalt in 2022; Rode pijl omhoog = cumulatieve oversterfte % vanaf start pandemie stijgt in 2022.
Beste volgers, en nu maakte ik een rekenfout… Het @statistiekcbs was correct (een week later dan ondergetekende, verzachtende omstandigheid?) Excuses!!!
5 september – uitbreiding grafiek met trend cumulatieve oversterfte
Groene pijl omlaag = cumulatieve oversterfte % vanaf start pandemie (jan 2020) daalt in 2022;
Rode pijl omhoog = cumulatieve oversterfte % vanaf start pandemie stijgt in 2022.
2 september – update CBS cijfers, met schatting week 34. In augustus zijn ca. 900 mensen meer overleden dan mag worden verwacht obv. het langjarig gemiddelde, dit komt overeen met 8% oversterfte. Voor 2022 gaat het in totaal om 5.801 sterftgevallen.
versie 1.1 – geen nieuwe cijfers EU14
26 augustus – update Nederland: Oversterfte stijgt naar verder naar 5,73% in 2022, dit zijn 5.729 sterfgevallen, o.b.v. laatste cijfers CBS tot en met week 33 (laatste week is een schatting). NB: de positie van Nederland – ‘de beste van de slechte’ (kop rechterrij) – is niet gewijzigd sinds de 1e publicatie van de ranking op 8 juli jl.
NB Er zijn mutaties in de lijst vanaf week 2.
20 augustus – Toelichting: Google geeft twee wetenschappelijke studies over “excess mortality ranking” (Sensitivity Analysis of Excess Mortality due to the COVID-19 Pandemic; Sensitivity of excess mortality due to the COVID-19 pandemic to the choice of the mortality index, method, reference period, and the time unit of the death series). Ik beschik niet over de expertise om deze studies te kunnen beoordelen. Ik baseer me op de via het internet te raadplegen databronnen zoals ourworldindata.org en het CBS die te begrijpen zijn voor het grotere geinformeerde publiek. Zie ook mijn korte gesprek met Eline van den Broek over de waarde en het praktisch nut van deze bronnen:
Noorwegen heeft nu de hoogste oversterfte, dan Finland. Hogere uitkomsten voor de UK, Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk. Een duidelijk lagere uitkomst voor Frankrijk. Enkele landen geven geen nieuwe cijfers. Het Nederlandse cijfer is gebaseerd op het CBS.
In de linkerrij en de rechterrij blijven dezelfde landen staan.
12 augustus – correcties CBS
Correcties CBS met terugwerkende kracht (minmutaties). De oversterfte daalt iets naar 5,23% in Nederland. Prognose week 31 is niet meegenomen. Geen nieuwe data EU14.
Deze lijst wordt wekelijks geactualiseerd. Zie ook:
5 augustus -OVERSTERFTE NEDERLAND STIJGT NAAR 5,31%
Er zijn obv. de nieuwste cijfers van CBS 4.879 mensen te vroeg overleden (‘oversterfte’).
3 augustus – OVERSTERFTE STIJGT IN DE HELE EU14
Alle landen noteren plusmutaties van de (over)sterftecijfers. Mutaties gaan terug tot de 1e week van 2022. De gerapporteerde oversterfte stijgt het meeste in de drie zuideuropese landen.
Opvallend is dat landen als Duitsland, Italie en Zweden terugwerkende plusmutaties hebben tot (vrijwel) het begin van 2022. Alleen Finland noteert nu een lagere gemiddelde oversterfte – maar blijft het slechtste overall. Voor het grote beeld maakt het niet uit. De extremen zijn wel minder groot geworden t.o.v. de vorige versie van de ranglijst.
Nederland blijft met 5% oversterfte aan de verkeerde kant van de lijst staan.
29 juli – OVERSTERFTE STIJGT WEER NAAR 5% OP JAARBASIS
Vandaag publiceerde CBS de sterftecijfers tot en met week 29. Op basis hiervan stijgt het totaal aantal te vroeg overledenen, de oversterfte in Nederland, naar 4.465 doden. Dit is 5,01%. Sinds half maart 2022 is er sprake van oversterfte. De stijging van 17,5% in de laatste week (zie tabel CBS OVERSTERFTE 2022) geeft aan dat er sprake is van een nieuwe oversterftegolf.
CBS heeft het aantal overlijdensgevallen bijgewerkt t/m week 29 van 2022. In week 29 overleden er 3241 mensen. Dat is 17.5% meer dan verwacht.
De oversterfte is berekend door het per land optellen van de weekpercentages vanaf week 52/2021 (die eindigt op 2/1/2022) tot het meest recente weekcijfer, gedeeld door het aantal weken (bron: ourworldindata.org; OWID-cijfer). Dit geeft een tamelijk nauwkeurig getal (omdat de verwachte sterfte per week fluctueert, is de uitkomst een benadering). Het Nederlandse cijfer is het CBS-cijfer van 2022, beginnend op week 1/2022 (die eindigt op 9/1/2022), dit is nauwkeuriger. Omdat sterftecijfers door de landen achteraf kunnen worden gecorrigeerd, kan het landencijfer in de OVERSTERFTE RANGLIJST eveneens achteraf gecorrigeerd worden.
28 juli – update sterftecijfer Nederland
NB Dit bericht van gisteren is alweer achterhaald door de nieuwste cijfers van het CBS. Er zijn plusmutaties in de laatste weken (vergelijk beide excelreeksen van 29 en 28 juli).
De nieuwe cijfers van het CBS tonen een sterke stijging van de oversterfte in week 28 (tot 17 juli). Het totaal aantal extra sterfgevallen in Nederland in 2022 bedraagt nu 4.049 doden. Dit is een oversterfte percentage van 4,69%. NB: de data op ourworldindata.org zijn bijgewerkt tot 10 juli.
sinds 2016 vergelijk ik de zorgprestaties van 14 (west) Europese landen, de EU14
24 juli – een vergelijking met de Z-scores van euromomo
Zowel Finland als Noorwegen hebben begin 2022 een enorme besmettingenpiek gehad van het coronavirus. Dit was de eerste virusgolf in beide noordscandinavische landen. Het verklaart hun positie op de OVERSTERFTE RANGLIJST EU14 (verder: ‘de lijst’), de virusgolf heeft in beide landen geresulteerd in een zeer hoge oversterfe.
grafieken Euromomo
Het beeld van de oversterfte in beide landen op basis van de zgn. Z-scores van euromomo.eu verschilt nauwelijks van de andere landen. Hieronder zijn afgebeeld: Finland, Noorwegen, Nederland, Denemarken, Zweden, Oostenrijk, Italie, Portugal en Spanje.
Toelichting – Laatste 4 jaar Z-score. De gearceerde horizontale balk is de normal range, de blauwe lijn is de Z-score (een standaard van oversterfte), de rode markatielijn geeft de ondergrens weer van substantial increase. Zowel Finland als Noorwegen overschrijden de rode lijn niet, ze tippen de lijn een aantal keren aan, dus er is obv. de Z-score geen sprake van hoge oversterfte (substantial increase).
Bron: euromomo.eu
22 juli – update EU14. Brondata: ourworldindata.org, CBS.
15 juli – update: CBS cijfers t/m week 27; mutaties NL en SWE in EU14 tabel.
De totale oversterfte in 2022 in Nederland bedraagt 3.650 sterfgevallen.
Het Nederlands’oversterfte% stijgt naar 4,36% obv. cijfers CBS, zie excel hieronder. Obv. ourworldindata (grafiek boven) is het Nederlands’ cijfer 4,22% (een schatting, alle week% zijn opgeteld, maar de verwachte weeksterfte is niet constant en dit geldt voor alle landen) Het CBS-cijfer is nauwkeuriger.
13 juli – toelichting werkwijze excelbestand; correctie rekenfout.
update 9 juli 2022 – nieuwste cijfers CBS leidt tot een hogere oversterfte in Nederland: 4,22% in 2022. Dit komt overeen met 3415 doden.
8 juli 2022 –
Dit is de oversterfte ranglijst EU14 van 2022. Alle landen hebben ook in 2022, 2,5 jaar na het uitbreken van de coronapandemie, nog oversterfte. Zweden het minste, Finland (!) het meeste. Nederland zit boven het gemiddelde met een oversterfte van 4,22% in 2022. (onder: werkwijze excel vanuit data CBS)
Tot nu toe heb ik de oversterfte proberen weer te geven met een tabel van het aantal weken waarin de oversterfte groter is dan 5%, 10%, 15% en 20% per land. Deze methode gaf inzicht in de verschillen, maar was niet goed. Er zaten dubbeltellingen in (1 score van +15% betekende dus ook scores van +5% en +10%) (1e), de scores van ondersterfte (-%) werden niet meegenomen (2e) en het aantal weken per land verschilde (3e). Zo had Nederland, na de verhoudingsgewijs ongekend grote oversterfte van het 4e kwartaal 2021 (EU14) een voorspelbare ondersterfte in de eerste 2,5 maand van 2022, die echter niet tot uitdrukking kwam in deze tabel omdat de ondersterfte buiten beschouwing werd gelaten. (2e punt)
Een veel betere en dus objectievere benadering krijg je als de dubbeltellingen eruit gaan (1e verbetering), de negatieve scores (ondersterfte-weken) per land ook worden meegenomen (2e verbetering) en als er gecorrigeerd wordt voor het aantal weken/registraties (3e verbetering).
De berekening van de punten (scores) is als volgt: 5% = 1, 10%= 2, 15%=3, 20%=4 (dus 1 week van 20% oversterfte is gelijk aan 4 weken van 5% oversterfte). Dit geeft het volgende resultaat, een ranglijst van de ‘Oversterfte Indicator‘, de OI per land (EU14):
Berekening OI op basis van optelling van negatieve en positieve scores (percentages) en de som gedeeld door het aantal weken. Visueel kun je het illustreren met een kanteling van de ourworldindata-grafiek. De positieve score is groter dan de negatieve score, dus er is oversterfte ipv. ondersterfte (negatieve score). Hoe groter de waarde van de OI, hoe groter de oversterfte. Finland heeft de grootste oversterfte (1,7), Zwitserland de laagste (0,28). Een OI van 0 betekent geen ondersterfte en geen oversterfte, dus is exact gelijk aan de verwachte sterfte.
Er is nog een onnauwkeurigheid met deze ranglijst. Neem de UK, OI-score is 0,6. NL heeft een OI-score van 0,65, dus iets hoger. Als we kijken naar de brondata (ourworldindata.org) dan zien we deze grafiek van de UK en het probleem is duidelijk. De UK heeft veel ondersterfte-weken met een kleine negatieve score van minder dan 5%, deze worden nog over het hoofd gezien. De UK doet het aanmerkelijk beter dan in de bovenstaande ranglijst is weergegeven!
bron: ourworldindata
Een betere benadering (waarbij de drie oude problemen zijn geelimineerd) is het maken van een som van alle exacte negatieve en positieve scores per land (de percentages) en het resultaat daarvan delen door het aantal weken. Dit geeft de volgende tabel:
De OI-score van NL is 3,84, dwz. de gemiddelde oversterfte per week is 3,84% in 2022. Finland heeft de hoogste OI-score (10,25%/week), Zwitserland heeft de laagste OI-score (2,18%/week). De UK scoort nu beter met een OI-score van 1,89%/week, dat is de helft van NL.
De ranglijst van de Oversterfte Indicator (OI) is dus als volgt:
versie 1.0
Nederland staat, met 3,8% (het getal komt exact overeen met de op zichzelf staande berekening van de oversterfte obv. de cijfers van het CBS!) nipt in de rechterrij van de 7 landen met gemiddelde hoge oversterfte in 2022.
@statistiekcbs Heeft berichtgeving over de oversterfte in mei '22 achteraf aangepast – op mijn verzoek. Het https://t.co/SY7Bakj5LB neemt de berichtgeving van het CBS over (koppeling). 🇳🇱 Is daardoor in de afgelopen weken niet correct geïnformeerd over de #oversterfte. Toeval?
Het kan verkeerd geinterpreteerd worden, maar: waarom kwam @statistiekcbs niet al eerder met het bericht van de enorme oversterfte in augustus? Dat wisten we al een week eerder! https://t.co/aTdiCoUOL5
Nadat ik CBS op twitter gewezen heb op onjuiste, want te positief gekleurde berichtgeving in haar HEADLINES over de oversterfte, heeft CBS haar berichtgeving aangepast. Het coronadashboard.rijksoverheid.nl neemt de informatie van het CBS over (zowel data als tekst/berichtgeving: koppelingen), dus deze onjuiste informatie van het CBS stond ook op het coronadashboard. Gisteren zijn de fouten op het coronadashboard (incl. koppelingen) gecorrigeerd.
NB update 9 juni> Het ministerie VWS heeft in de loop van de 8e juni in een tweet aan mij gemeld dat de fouten zijn hersteld. Het CBS ontkent overigens dat de fouten zijn rechtgezet door deze interventie.
Het is m.i. van belang dat deze gang van zaken openbaar is en blijft. De hele conversatie blijft op twitter staan. Zojuist heb ik een poll uitgezet op twitter>
@statistiekcbs Heeft berichtgeving over de oversterfte in mei '22 achteraf aangepast – op mijn verzoek. Het https://t.co/SY7Bakj5LB neemt de berichtgeving van het CBS over (koppeling). 🇳🇱 Is daardoor in de afgelopen weken niet correct geïnformeerd over de #oversterfte. Toeval?
Het CBS corrigeert haar HEADLINE over de oversterfte in de maand mei, nadat ik haar op foutieve berichtgeving heb gewezen.
Er zijn plusmutaties van de voorgaande weken waardoor de totale oversterfte in 2022 nu hoger uitkomt: 2086 doden.
Het CBS licht toe: “De sterftecijfers over mei gaan over vier weken, week 18 tot en met 21 (2 mei tot en met 29 mei 2022). In week 18 tot en met 20 lag het aantal overledenen boven de verwachte sterfte, en buiten het interval van gewoonlijke fluctuaties, zodat er sprake was van oversterfte. In april was er in alle weken oversterfte. Die maand overleden wekelijks gemiddeld bijna 400 mensen meer dan verwacht, in mei was dat gedaald naar ruim 150.”
27 mei 2022
Berichtgeving CBS oversterfte niet objectief
Is de berichtgeving in woord van het CBS over de oversterfte werkelijk objectief? Of is zelfs bij dit eerbiedwaardig instituut de communicatie een kwestie van framing, subtiele beinvloeding? Dit gaat niet over de data, maar over de headlines van de berichtgeving. Veel lezers zien alleen de headlines. Het is bekend hoe de menselijke hersenen werken.
De meest recente publicatie is deze:
Feitelijk is er sprake van oversterfte sinds half maart tot nu toe. Zie tabel, die gebaseerd is op de cijfers van het CBS. Het laatste cijfer(s) is van week 19, de week t/m zondag 15 mei (NB in ourworldindata.org is dit de 20e week). De oversterfe in 2022 is 1.850 doden tot nu toe.
Op twitter staat een gesprek met het CBS. Het antwoord is me inmiddels duidelijk. Ik probeer in contact te komen met de hoofddirectie.
Feiten reportages CBS over 2022: -19 x 'overledenen per week'= neutraal -8x 'sterfte lager dan verwacht' oid = positief -2x 'oversterfte omhoog met positieve connotatie'= negatief&postief.
Feitelijk is er sprake van #oversterfte in de hele maand mei tot nu toe (week 19). De totale oversterfe in 2022 is 1.850 doden. Dit is uw laatste headline. pic.twitter.com/rAyf8vfvjm
retweets van patienten, zorghoogleraren, huisartsen, verpleegkundigen, microbioloog, gezondheidswetenschapper, healthICTer
26 augustus – duiding van de oversterfte in Oostenrijk
Oostenrijk heeft net als Nederland al lange tijd een opvallend hoge oversterfte, beide landen piekten in het 4e kwartaal 2021. Ik heb er uitgebreid aandacht aan besteed. Maar beide landen tonen onderling markante verschillen.
De verklaring voor de hoge oversterfte in Oostenrijk lijkt een duidelijke (combinatie van) oorzaken te hebben. Op de risicofactoren scoort Oostenrijk het slechtste van de EU14 landen. Het land kent de hoogste alcoholconsumptie en op Frankrijk na het grootste aantal rokers. Ook qua obesitas doen Oostenrijkers het niet goed (9e plaats) en de luchtvervuiling in stedelijk gebied is ook relatief hoog/slecht. Maar Oostenrijk heeft geen oude bevolking, het aantal 65+ers is betrekkelijk klein. Eerder publiceerde ik deze tabel waarbij ik de conclusie trok dat Nederland een relatief gezonde bevolking heeft. Vandaar ook de titel van deze blog, die ik iets heb aangepast. (de url is ongewijzigd)
Toelichting: Er zijn 6 indicatoren. De relatieve score van elk land per indicator varieert van 1 (beste score, bijv. minste rokers en laagste % 80+) tot en met 14 (slechtste score, meeste rokers en hoogste % 80+). De relatieve scores worden per land opgeteld (RANK SUM). Dit geeft een eindresultaat (RANK). Bij gelijke waarden per indicator wordt de landscore gekallibreerd. Bijvoorbeeld: Belgie en Nederland scoren gelijk qua % rokers>15 jr. nl. 15,4%. Beide landen krijgen dezelfde rankscore, 5,5, het gemiddelde van de 5e en de 6e score. Portugal scoort 4e (14,2% rokers>15 jr.), UK scoort 7e (15,8% rokers>15 jr.)
Deze tabel komt uit de landenvergelijking, zie website. Opvallend is het hoog aantal artsen in Oostenrijk (1e plaats) en, samenhangend met de slechte gezondheid van de bevolking de hoge sterfte door hart- en vaatziekten (ischemische aandoeningen).
Wat verder nog opvalt is dat Oostenrijk, in tegenstelling tot Nederland, zeker sinds het begin van 2021 zeer intensief test op de aanwezigheid van het coronavirus. De zicht op de verspreiding van het virus is bijzonder groot!
22 mei 2022 – aanscherpingen en aanvullingen in tekst en beeld
Sinds het 4e kwartaal 2021 heeft Nederland met Oostenrijk de hoogste oversterfte van de EU14. Maar Nederland heeft een (veel) gezondere bevolking, de Population Health is aanzienlijk beter. Dit maakt de uitkomst voor ons land nog schrijnender.
Het Nederlandse zorgstelsel kan de zorgvraag niet meer aan. Er is een zorginfarct sinds het 4e kwartaal van 2021. Het historisch hoge ziekteverzuim is de meest in het oog springende verklaring. De torenhoogte oversterfte vanuit internationaal perspectief is het gevolg.
Met het ‘zorgstelsel’ doel ik op de gehele organisatie van de gezondheidszorg, waarin de staat verantwoordelijk is voor de opzet en inrichting. Binnen het zorgstelsel is er vraag (de zorgvraag, ‘zorgbehoefte’) en er is aanbod (capaciteit, hulpmiddelen, medicijnen). Tijdens de pandemie ontstaat er extra zorgvraag door het hoge aantal besmettingen en er wordt extra aanbod gecreeerd, zoals extra ‘bedden’ en vaccinaties. Dit is in het schema afgebeeld.
In mijn publicaties (categorie: oversterfte, excess mortality) ga ik in op het Zorgstelsel/Rijksoverheid, de aanbodkant, het dynamische aanbod en de dynamische vraag en de samenhang daartussen. Zie Antwoorden onderzoek oversterfte zijn deels al bekend. Maar aan de vraagkant, de ‘normale gezondheidstoestand van de bevolking’ zoals die was voordat de pandemie uitbrak, heb ik nog geen aandacht besteed. Ik noem het de Population Health.
Population Health
Om de Population Health van een land in kaart te brengen maak ik gebruik van beschikbare data. Het ligt voor de hand om rekening te houden met de bevolkingsopbouw (de vergrijzing) door te kijken naar het aantal 65+ers en het aantal 80+ers (Population Age) en om te kijken naar de kwetsbaarheid van de bevolking (Risk Factors), met vier indicatoren: het aantal rokers boven 15 jr., de alcohol consumptie, de mate van overgewicht boven 15 jr. en de luchtvervuiling. De OESO houdt deze vier Risk Factors bij in de publicatiereeks Health at a Glance.
Dit geeft het volgende overzicht van de Population Health van de EU14-landen:
Beoordeling Population Health
Hoe lager de totaalscore, hoe beter de PH. Het land met veruit de laagste totaalscore, het land dat veruit de beste PH heeft, is Noorwegen (RANK SUM 9,5!). Zweden komt met 25,5 op de 2e plaats. Nederland staat op de 4e plaats (33,5 punten), net iets meer dan Zwitserland (3e, 32,5 punten). Nederland heeft dus een bovengemiddeld gezonde bevolking, want een relatief lage score. De landen met de slechtste PH zijn Duitsland (14e, 69 punten is hoogste score) en Frankrijk (13e, 60,5 punten). Oostenrijk staat 11e (57 punten).
Het ligt voor de hand om de volgende indeling te maken.
Sinds het 4e kwartaal 2021 heeft Nederland de hoogste oversterfte van de EU14, met Oostenrijk. Maar Nederland heeft een (veel) gezondere bevolking, de Population Health is aanzienlijk beter. Dit maakt de uitkomst voor ons land nog schrijnender. De extreme personele problematiek (ziekteverzuim, verloop) laat diepe sporen na.
Gijs van Loef 