vanLoef Research heeft het rapport na 6 weken vrijgegeven. Het verscheen op 2 feb., prijs 10 euro.
Met uitgebreide analyses zet Gijs alle Coronafeiten nog eenmaal op een rij. Ik kijk uit naar de reacties van de vele deskundigen die ons land inmiddels rijk is. Hopelijk kunnen we nu eindelijk de rijen eens sluiten – Jaap van den Heuvel, Professor emeritus Healthcare Management
vanLoef Research toont aan dat de oversterfte in Nederland sinds de uitbraak van corona in 2020 tot de allerhoogste van heel West-Europa behoort. Download hier het rapport:
Op 23 december tweette ik een schatting van de oversterfte t/m week 50 2022 op een ‘bierviltje’ n.a.v. vragen. Dit is mijn voorspelling voor 2022. De periode van ononderbroken oversterfte bedraagt 43 weken en loopt mogelijk door in 2023. Maar misschien gaat men de berekening van (wanneer sprake is van) ‘oversterfte’ aanpassen, nu drie jaren van oversterfte (bijna) achter de rug zijn…?
Op 9 november schatte Ruben van Gaalen (CBS) de oversterfte dit jaar op 7%. Op dat moment was de door CBS gemeten oversterfte iets meer, rond de 7,3% (zie onderaan). Al geruime tijd ben ik sceptischer over de ontwikkeling van de oversterfte dan hij, wellicht omdat ik een ander perspectief heb. Ik ben een kritisch beoordelaar van het zorgstelsel van gereguleerde marktwerking met een bijzondere aandacht voor de systeemtekortkomingen a.g.v. het concurrentiedenken. De cijfers van het CBS zijn (ook) voor mij leidend. Mijn prognose, die misschien nog te optimistisch is, licht ik nader toe met deze illustratie.
Illustratie
boven: De weekcijfers 2022 CBS in een exceltabel & onder: een uitvergroting van de sterftegrafiek van CBS. Arcering oversterfte en ondersterfte met kleuraccenten o.b.v. 10% gradaties. Er zijn 6 periodes met een oversterfte boven de 10% (oranje>rood). De drie periodes met de hoogste/meest markante oversterfte zijn met pijlen aangegeven, evenals de – eenmalige – periode van ondersterfte in 2022.
Interpretatie
De oversterfte van 27,05% in week 50 (prognose CBS) is de hoogste oversterfte dit jaar. Er heerst weer een griepepidemie, er zijn veel coronabesmettingen en er zijn ook andere infecties. Er zijn medicijntekorten. Er is constant uitgestelde zorg. De wachtlijst voor acute verpleeghuis is dit jaar met 70% gestegen. Enz. Kortom, de zorg is (weer) volledig overbelast. Het zou mij niet verbazen als de laatste weken van 2022 een nog hogere oversterfte gaan geven dan de 1.150 extra sterfgevallen die ik voor de weken 51 en 52 heb ingeschat… (de rode cijfers in de excel) en dat 8,51% oversterfte in 2022 nog aan de lage kant is.
Wat is er gebeurd met de nederlandse oversterfte cijfers van 2022 in de internationale bronnen?
Uitgangspunt zijn de cijfers van het CBS. Zoals al eerder werd opgemerkt, is er iets vreemds aan de hand met de cijfers van Nederland vanaf 2022 in de wereldwijd toonaangevend bronnen The Economist en Ourworldindata (zie grafiek gepubliceerd op 6 nov.). In eerste instantie betreft het een analyse van Ourworldindata, de excess mortality percentages. Een verzoek aan Ourworldindata om opheldering brengt ons niet verder (zie email). Er is contact gezocht met de World Mortality Dataset.
Een nadere analyse van de cijfers van The Economist brengt het volgende aan het licht.
Uitkomst vergelijking The Economist met CBS op vier tijdvlakken 2020-2022
Vergeleken zijn de cijfers van vier perioden van 5 aaneengesloten weken. De vier perioden zijn: A) start pandemie (weken 11 t/m 15 2020); B) een jaar later (weken 10 t/m 14 2021); C) de laatste maand 2021: internationale oversterftepiek NL (weken 48 t/m 52 2021); D) het begin 2022, direct aansluitend op C) (weken 1 t/m 5 2022).
Resultaat
A) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: 3% (6020 om 5845 doden), aantal doden exact hetzelfde, aantal verwachte doden verschil van 1%;
B) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: -100 doden (klein getal), aantal doden exact hetzelfde;
C) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: 4% (4782 om 4595 doden), aantal doden verschil : 0,5%, aantal verwachte doden verschil van 2%;
D) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS 90% (-1308 ondersterfte versus -688 ondersterfte), aantal doden verschil van 4,5%.
Tot en met het eind van 2021 lopen de cijfers van The Economist in pas met het CBS. Vanaf 2022 zijn de wekelijkse verschillen tussen The Economist en het CBS opeens systematisch heel groot, statistisch onmogelijk?! Doortellend t/m 2 oktober 2022 (week 39) komt The Economist op een absolute oversterfte van 3.355 doden in 2022, terwijl het CBS op 7.338 komt, meer dan 2 x zoveel (219%)?! (zie tabel, rechts)
NB: De verschillen tussen het CBS en Ourworldindata zijn in 2022 nog veel groter! Gevisualiseerd, is dit wat er gebeurd is met de weergave van de nederlandse cijfers (CBS):
(o.b.v. een visuele vergelijking van de grafieken; boven: screenshot 22/7/’22, onder: screenshot 8/11/’22)
update 6 november – vier versies NL-data in een grafiek
Bij analyse van de excess mortality data van The Economist zien we dat de cijfers (per week, per land) systematisch hoger zijn dan bij ourworldindata. O.b.v. een aantal landen kom ik tot een verschil van factor 1,15 tot 1,38 hoger bij The Economist. Maar bij Nederland is het beeld compleet afwijkend.
Hier de vier versies van Nederland: 2 versies ourworldindata (data 28/10, data 21/10), de CBS-versie en de The Economist-versie. NB De CBS-versie (paarse lijn) ligt het hoogste, daaronder de oude versie van ourworldindata die de CBS-grafiek regelmatig raakt. Daaronder (okergele lijn) de The Economist versie en onderaan de nieuwe ourworldindata-versie (grijze lijn). NB Bij de andere landen (EU14) is er vrijwel geen waarneembaar verschil tussen de verschillende ourworldindata-versies en dat is logisch (28/10 versus 21/10).
update 4 november – Grafiek NL-data op ourworldindata oude versie (1) en nieuwe versie (2).
Wetende, dat er altijd correcties van sterftecijfers achteraf zijn bij elk land (met de UK als toonbeeld van voorspelbaarheid, systematisch minimale correcties met terugwerkende kracht en Italie als notoire ‘achterloper’ van recente data), correcties die varieren en kleiner worden naarmate het langer geleden is, is het vaste patroon van de plotsklapse wijziging van de Nederlandse data die helemaal terug gaat naar week 1/22 hoogst opmerkelijk. Het klopt niet. Het kan gewoon niet. Ergens in dit dataproces is gerommeld. (met de brongegevens van het CBS)
Grafiek NL-data op ourworldindata. Bovenste lijn: oude versie (1) en nieuwe versie daaronder (2). NB Het verschil is een factor 3,5 in procentpunten. Y-as: % over/ondersterfte. X-as: de weken in 2022. De oude versie ligt op het nivo van het CBS.
update 3 november – antwoord van dhr. Ruben van Gaalen, waarvoor dank.
De vraag blijft: Hoe is het mogelijk dat op ourworldindata de nederlandse oversterfte opeens met een factor 3,5 is gedaald?! Ook op The Economist zijn de nederlandse sterftecijfers veel lager dan die van het CBS, maar weer niet zo laag als bij ourworldindata.
The Economist – Met enig nattevingerwerk kom ik uit op 41% lager. En waarom zijn alle weekcijfers (zowel het aantal doden, als het verwacht aantal doden) anders dan bij het CBS?
Wat is er hier toch aan de hand, wie kan deze enorme verschillen verklaren?
Hartelijk dank, beste Ruben. Mijn vraag betreft niet het CBS, integendeel, daar baseer ik mij nu juist op zoals u weet. Mijn vraag is: Heeft u een idee waar deze opmerkelijke 🇳🇱data opeens vandaan komen?
In de laatste internationale statistieken van de excess mortality zien we een hoogst opmerkelijke wijziging van de Nederlandse cijfers (ourworldindata.org; economist e.d.). Het zou erop neerkomen dat de oversterfte op jaarbasis in een klap met een factor 3,5 kleiner wordt. Dat is natuurlijk niet waar. Maar hoe komt dit?
De nederlandse cijfers zijn opeens vanaf week 1 2022 zeer sterk verlaagd. Tot en met de laatste meting (week 39, de laatste week die vergeleken kan worden) zijn de oversterfte percentages van Nederland 3,5 keer kleiner geworden, rekenkundig een verlaging van 100% (oude totaal=100%) naar 28,93% (nieuwe totaal). Bij alle landen zijn de verschillen tussen beide lijsten, verschillen die het gevolg zijn van normale mutaties achteraf die bij alle landen voorkomen, kleiner dan 5% (4 landen rond de 4% a 5%: Duitsland, Spanje, Italie, Zwitserland), bij 9 van de 14 landen is het verschil kleiner dan circa 1,5%, waarvan bij 7 landen de verschillen volstrekt minimaal zijn.
Meestal zijn dit zgn. ‘plusmutaties’, omdat niet alle sterfgevallen direct worden geregistreerd/aangemeld. Zie bij ons de verschillen tussen de GGD’en, het RIVM en het CBS, waar anderen uitgebreid aandacht aan besteden.
Op de EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 zou Nederland plotsklaps het land zijn met de laagste oversterfte in 2022 (!!). NB Fictief voorbeeld.
Huisartsen zien beter dan wie dan ook hoe het gaat in de medische zorg door hun duizenden patiëntcontacten, 24/7. Zij ervaren de achteruitgang van de kwaliteit van de zorg in ons land.
De EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 laat zien dat 🇳🇱 zelfs internationaal slecht presteert. pic.twitter.com/lKX7KuXndr
mijn redeneerlijn – in gesprek met Eline van den Broek, lid klankbordgroep oversterfte onderzoek RIVM/CBS, zie verder bij voetnoten. Helaas reageert ze niet meer, muv. de reactie op 8 juli jl.
Belangrijke uitleg stavaza #oversterfte onderzoek @E_line. 'Bottom-up' wordt data-analyse obv. combinatie van gegevens tegengehouden. Onverkwikkelijk. Waar men ook niet aan toekomt is inductieve analyse, waarbij obv. van vele data/&feiten&bronnen een samenhangend beeld ontstaat. https://t.co/0mjBh7Im9X
Dat ben ik maar gedeeltelijk met je eens. Er zijn voldoende data beschikbaar, Nederland is geen eiland. Er is zeker te weinig gedegen, onafhankelijk onderzoek. Kennisinstituten hebben soms de schijn tegen, te dicht tegen de politiek?
Beste @E_line, het antwoord op de vraag 'Hoe komt het nou precies dat er de afgelopen jaren veel meer mensen stierven dan we dachten?' is uiteraard grotendeels bekend: * dat komt door het covid_19 virus, waartegen de mensheid geen bescherming had en dat een pandemie veroorzaakte
Mocht je dit antwoord flauw vinden omdat het 'niet precies' is, dan is mijn vraag: 'Hoe precies wil je het weten?' En dan ga ik met je mee dat het 'preciezer' moet. Maar er is ook een politiek-maatschappelijke werkelijkheid die niet om 'heel precies' vraagt, maar om oplossingen!
Verklaar je nader, Eline. En: Heb je een betere? En: Gaat het om zuivere wetenschap – kost veel onderzoekstijd – of om een Best Guess In A Crisis? En: inductief of deductief redeneren? Overigens, goed dat je reageert! Hgr. Gijs – onafhankelijk zorgstelselexpert pic.twitter.com/t9avUbWpYM
Dat mag zou zijn, maar de brondata zijn afkomstig van de wereldwijd geraadpleegde datasets. Als we daar niet mee kunnen werken, waar dan nog wel mee?! Dit is dan een vraagstuk voor zorgeconomen, beleidsmakers etc. wereldwijd! https://t.co/phJtoxvU4C
De oversterfte-publicatiereeks begint oudjaar 2021. Enkele blogs worden regelmatig geactualiseerd o.b.v. de nieuwste cijfers (excess mortality EU14: wekelijks; ziekteverzuim).
Op oudjaar schreef ik de blog ‘Oversterfte de belangrijkste indicator kwaliteit zorgstelsel bij pandemie‘. De blog werd veel gelezen. Het was het begin van een reeks korte blogs – zoals u van mij gewend bent – over de oversterfte als gevolg van de corona pandemie in internationaal vergelijkend opzicht.
Hoe presteert Nederland qua oversterfte in vergelijking met de andere 13 modern europese landen met meer dan 5 miljoen inwoners? (EU14) (1)
Vanaf 2016 vergelijk ik de prestaties van de zorgstelsels van deze 14 landen. (2)
Op mijn website kunt u alle publicaties terugvinden.
De oversterfte is een bijzondere indicator. Immers, het geeft het uiteindelijke resultaat neer van alle medische zorg die gericht is op het verlengen van de levensduur van individuele mensen in vergelijking met de verwachte levensduur van mensen in normale, niet-pandemische tijden.
Mijn definitie van oversterfte is:
De oversterfte is de afwijking ten opzichte van de gemiddelde sterfte in de afgelopen jaren in een bepaalde periode, de periode van de coronapandemie (start 1e kwartaal 2020). In de oversterfte zijn alle doodsoorzaken meegerekend, de vervroegde sterfte door het virus, vaak gevolgd door een korte ondersterfte, maar ook de sterfte als gevolg van fataal gebleken uitgestelde zorg en de normale sterfte.
(1) Ierland heeft inmiddels ook meer dan 5 miljoen inwoners, in 2016 nog niet. Mogelijk voeg ik Ierland toe aan de landenvergelijking, dat wordt dan de EU15. Er zijn weinig oversterfte data van Ierland.
commentaar > Eline van den Broek op LinkedIn (juni 2022)
Eline: “Voor iedereen die graag met mij de discussie wil aangaan over Oversterfte en of er wel of niet mensen zijn gestorven doordat ze te laat zijn geholpen omdat coronapatiënten voor gingen: laten we de data even afwachten. Want ik weet het niet. En jullie weten het ook niet.” – 25 juni 2022
update 22/2 19:30 uur – ESB meldt: “We hebben deze fout inmiddels rechtgezet. We vermelden deze rectificatie ook in de online versie van het stuk.”
Het bericht blijft veel aandacht trekken!
Reactie van één van de meest prominente wetenschapper-bestuurders van de afgelopen decennia: “Frappez toujours!” Prof. Daniel van Vuuren (co-auteur) en de redactie van ESB hebben mij bedankt voor mijn oplettendheid. Het wordt gerectificeerd door ESB.
ESB 106 ‘Zorgverzekeringswet helpt om zorguitgaven in toom te houden’
auteurs M.Tanke, D. Ooms, D. van Vuuren
Fig. 1.b Kwaliteit (levensverwachting) betreft de ‘Levensverwachting bij geboorte’ (LV; middelste grafiek rechts) De grafiek geeft aan dat Nederland een hogere LV heeft dan Frankrijk, dit klopt niet. Het is omgekeerd. De LV is de belangrijkste kwaliteitsindicator van gezondheidszorg systemen (er zijn vele honderden indicatoren, zie voor een synopsis bijv. OECD Health at a Glance), dit is algemeen bekend. volksgezondheidenzorg.info
Mijn kritiek op het artikel gaat verder.
Inhoudelijk – Wie mijn analyses kent kan de kritiek voor zichzelf uittekenen.
Verder – De auteurs zijn niet onafhankelijk.
Cru gezegd: Dit is een advertorial
Voor nu verwijs ik naar mijn publicaties op de site (en in ESB, Medisch Contact, de Volkskrant e.v.) en in het bijzonder deze analyse: Kosten en kwaliteit EU14 OECD
Op alle serieuze ranglijsten (OECD Health at a Glance, Healthcare Access and Quality Index, EC/EU/Eurostat) is de relatieve achteruitgang van de Nederlandse medische zorg ten opzichte van de EU14 terug te zien.
Toelichting
De EU14 zijn de 14 moderne Europese landen met meer dan 5 miljoen inwoners: België, Denemarken, Duitsland, Engeland (UK), Frankrijk, Finland, Italië, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Zweden en Zwitserland. Deze 14 landen hebben een gedeelde politiek-democratische, sociaal-economische en technologische ontwikkeling doorgemaakt waardoor de onderlinge vergelijkbaarheid groot is.
OECD Health at a Glance en de Health Access and Quality Index zijn internationaal erkende en geraadpleegde samengestelde indexen (meerdere indicatoren van alle OECD-landen, of de gehele wereld), EU State of Health is een omvattende landenrapportage. Healthy life years en Life expectancy zijn typische kernindicatoren van gezond leven en levensverwachting.
Gijs van Loef 