Laatste update op 5 augustus – Dit document over de eerste golf is afgesloten.

actueel overzicht van Europa> Economist Tracking the corona virus

Reacties deskundigen

11 juni 2020 – Arnold Bosman (epidemioloog, adviseur WHO): “Supergoed! Het is erg waardevol.”

2 juni 2020 – Ernst Kuipers (CEO Erasmus MC): “Ik zal de website met veel belangstelling in detail bekijken, goed om dit soort analyses te doen en gegevens uit de vele bronnen te destilleren.”

2 juni 2020 – Huib Schut (Business development manager, Anesthesioloog): “Okay Gijs, dit geeft inzicht. (…) Beleidsmakers kunnen ermee aan de slag. Ik ben alleen bang dat dit niet zal gebeuren in Nederland. Getuige ook jouw cijferwerk hebben we te maken met een klinische tweedelijns tunnelvisie. De gevolgen zijn desastreus en zullen dat blijven wanneer er geen openheid komt. De huidige beleidsconstellatie van OMT, RIVM, Kabinet is volstrekt incapable gebleken. Behalve in het verkopen van het wanbeleid: Rutte’s VVD doet het beter dan ooit.”

13 mei 2020 – Fred van Eenenaam (Prof. VBHC Center Europe/Harvard Business School Executive Education): “Het klopt met mijn beeld en van mijn collega’s die echt niet met Nederland bezig zijn. Hun beeld is ook dat Nederland middelmatig of onder gemiddeld (meer vanuit een wereldblik) presteert. Het is waanzinnig moeilijk Nederlandse cijfers of logica’s te vinden. Vanuit de gekozen aanpak is het helder dat gezondheidsmedewerkers grote schade ondervinden (electieve zorg, verzorgingshuizen, thuiszorg). Cijfers zijn moeilijk te vinden, dus dank! Ik cross check waar mogelijk.”

12 mei 2020 – Richard Janssen (Prof. in Governance & Management HCO’s Erasmus): ‘Like’ (twitter)

6 mei 2020 – Jaap van den Heuvel (Prof. Healthcare management UvA en CEO RKZ Beverwijk): “Het dashboard vind ik erg goed. Er is zeker nu grote behoefte aan betrouwbare en goede informatie.”

27 april 2020 – afsluiting twitterdebatje met Xander Koolman (zorgeconoom, associate professor): “Prima, en veel succes. En wellicht kun je een kolom oversterfte toevoegen. Zie ook berekeningen van de Financial Times.”

26 april 2020 – Matthijs Dekker (Praktijkhoudend huisarts): “Prachtig inzicht gevend dashbord! Complimenten. Ik zou willen opmerken dat je bevindingen mooi aansluiten op je eerdere artikelen die al eerder aangeven dat de zorg in Nederland juist níét tot de beste behoort. Uit de media in het algemeen komt het beeld naar voren dat wij het allemaal erg goed doen met de intelligente lockdown ect. Je zou dat feit op zich nog wel wat kunnen uitvergroten denk ik als onafhankelijke expert.”

——————————————————————————————————————————————————–

auteurs: John Jacobs en Gijs van Loef

5 aug. – update data 4 aug. 2020

Op 18 april 2020 lanceerde het Platform Betrouwbare Zorgcijfers het CORONA DASHBOARD LANDEN EW16 met een dagelijkse update. Het vervolg op de CORONA SCENARIO ANALYSE: CORONA SCENARIO ANALYSE d.d. 14 maart 2020. Op 25 mei 2020 presenteerden we een nieuwe versie met een nadere duiding van de verschillen tussen landen en nieuwe grafieken.

In de landelijke media ontbreekt een deugdelijke vergelijking met enige diepgang van de ‘coronaprestaties’ van Nederland in vergelijking met andere landen waaraan wij ons doorgaans spiegelen. De EW16 (‘Europa West 16’) zijn de 16 ‘moderne’ Europese landen met een minimale bevolkingsomvang van 4 miljoen inwoners. Deze landen zijn goed vergelijkbaar, ze hebben een gedeelde politiek-democratische, sociaal-economische en technologische ontwikkeling doorgemaakt, waardoor de vergelijkbaarheid toeneemt. Het betreft de landen België, Denemarken, Duitsland, Engeland (UK), Ierland, Frankrijk, Finland, Griekenland (geen ‘West’, maar toegevoegd vanwege haar outperformance), Italië, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Zweden en Zwitserland. We voegen verder Japan, Zuid-Korea en de USA als referentielanden toe. De data zijn ontleend aan: worldometers.info coronavirus #countries

Tabel 1 ‘Kerncijfers‘ (EW16+3)

NB: Vier landen weten niet hoeveel mensen hersteld zijn van ziekte. Dat betekent dat in deze landen cruciale cijfers ontbreken die nodig zijn voor goede bestrijding van de epidemie.

Sterftecijfers per miljoen inwoners zijn een goede manier om landen te vergelijken. De grootste verschillen tussen landen worden veroorzaakt door verschillend beleid, al dan niet veroorzaakt door de mate waarin een land overvallen werd door de epidemie. Om tot betrouwbare sterftecijfers te komen maken we twee correcties:
1) Het tellen van COVID-19 doden gebeurt anders in verschillende landen. De GGD maakte in het begin van de epidemie bekend dat het RIVM niet alle gevallen telt, en dat Nederland een onderrapportage kent.[1] Nederland telt doden in verpleeghuizen nauwelijks mee, doordat deze mensen niet worden getest, zelfs niet als symptomen van COVID0-19 hebben, en niet-geteste mensen sterven volgens de statistieken niet aan COVID-19. Deze gegevens kunnen worden gecorrigeerd voor de oversterfte. Omdat gegevens over oversterfte pas na drie weken bekend worden, wordt een vaste correctiefactor gehanteerd.[2]
2) Niet ieder land heeft dezelfde bevolkingsopbouw. Sommige landen hebben een oude bevolking en oude mensen sterven relatief vaak door COVID-19. Ook daarvoor kan worden gecorrigeerd.

Op grond van deze correcties voor onderrapportage en de bevolkingsopbouw kan een ranglijst worden gemaakt van donkerrood naar donkergroen. Met dit nieuwe dashboard 2.0 hebben we aan de EW16+3 negen landen toegevoegd met een (zeer) lage sterfte, waaronder vier Oost-Europese landen, Canada, Israel, Australie en Nieuw Zeeland, Taiwan. Alle landen tezamen vormen de W28.

De indeling is (de kleuren staan ook in Tabel 1):
•   Diep donkerrood: > 1000 doden per miljoen inwoners (>1000 doden/M) – Verenigd Koninkrijk
•   Donkerrood: 500-1000 doden/M – België, Italië, Spanje, Nederland, USA, Zweden
•   Rood: 200-500 doden/M – Frankrijk, Ierland, Zwitserland, Portugal, Canada
•   Lichtbruin: 100-200 doden/M – Oostenrijk, Denemarken, Duitsland
•   OranjeGeel : 50-100 doden/M – Finland, Noorwegen, Israël
•   Lichtgroen: 20-50 doden/M – Estland, , Tsjechië, Polen, Litouwen
•   Heldergroen: 10-20 doden/M – Griekenland, Australië
•   Donkergroen: <10 doden/M – Zuid-Korea, Japan, Nieuw-Zeeland, Taiwan.

Tabel 2 Overzicht van sterfte per miljoen inwoners – W28 (aangepaste ruwe data, gecorrigeerd voor onderrapportage en leeftijd – bronnen onder) Met ISO landencodes

NB # moeten doortellen naar 28

Opvallend is dat de goed presterende landen allemaal in Zuidoost-Azië liggen, waar 18 jaar geleden de SARS-1 epidemie begon in China. Veel landen in die regio hebben daarvan geleerd en zich voorbereid op een nieuwe epidemie.[3] De epidemie van een virus moet anders worden bestreden dan die van een bacterie. De standaard strategie tegen virusepidemieën is testen, proactief opsporen en isoleren van besmette gevallen.[4] Het effect is dubbel: minder doden door de ziekte en minder sociale economische schade doordat alleen besmette gevallen geïsoleerd worden. Niet voor niets is dit ook de aanpak in de diergeneeskunde.[5]

Het epidemiebeleid van de Europese en Noord-Amerikaanse landen steekt schril af bij het beleid in het Verre Oosten:
– De sterfte is hoger, soms wel 100 keer hoger dan in de Zuidoost-Aziatische en Australische landen.
– De impact op het sociale welzijn en de economie is in Europa en Noord-Amerika veel groter.
– De verschillen binnen Europa zijn echter ook groot als Griekenland en Litouwen worden vergeleken met het Verenigd Koninkrijk en België.

Het is belangrijk om te leren van deze epidemie.
1. Het is nog erg onzeker is of we snel een goed en veilig vaccin krijgen. Vaccins stimuleren de afweer, maar bij COVID-19 overlijden patiënten door de immuunreactie tegen het virus. Mogelijk zijn antistoffen de boosdoener.[6] Aangezien in de meeste Europese landen slechts ongeveer 5% van de mensen besmet is geweest, kan de epidemie nog lang en heftig worden.[7] Het is van het grootste belang om zoveel mogelijk en doorlopend te blijven leren.
2. Net zoals deze epidemie al decennia geleden voorspeld werd, is het een historische zekerheid dat we een nieuwe RNA-virus epidemie gaan krijgen, na AIDS, SARS-1, MERS, Ebola en SARS-2.
3. Het beleid dat wij voeren heeft grote impact op het gedrag van mensen en daarmee op de epidemie.[8] Dan kunnen we de volgende keer beter voorbereid zijn, zodat dan ook onze impact lijkt op die in Zuidoost-Azië en Australië.[9]

Grafiek 1 COVID-19 Sterfte per land vanaf 3 casus/1 miljoen inwoners

De 16 Europese landen kennen grote verschillen in hun rapportage van de sterfte. Opvallend is dat de epidemie in Spanje eerder hoog wordt dan in andere Europese landen, zoals Italië. In België groeit de epidemie langer door. Bij Zweden ziet u een unieke trapsgewijze verhoging in de bovenste grafiek. Onderste grafiek logaritmische schaal.

Tabel 3 Sterfte/Casus

De sterfte per casus laat het overlijdensrisico per land zien bij de gedocumenteerde besmettingen. De correctie met de leeftijdsfactor is gemaakt omdat ouderen meer kans op overlijden hebben dan jongeren en omdat de bevolkingsopbouw verschillend is tussen landen.
De ‘Leeftijdsfactor’ is de verwachte sterftecijfers in een land, vergeleken met het EU gemiddelde, gecorrigeerd voor verschil in leeftijdsopbouw.[10]

Grafiek 2 Actuele status epidemie (data 22/7; NB: wijziging opmaak legenda)

De actuele status van de epidemie in een land kan worden afgelezen in Grafiek 2. Hier staat het voortschrijdend gemiddelde van de sterfte/miljoen over 7 dagen waarbij de data-correcties zijn uitgefilterd. Opvallend is de vroege piek van Spanje en de hoge van België (buiten beeld tot max 29/ miljoen). De Europese landen hebben de aspecifieke lockdown van de samenleving inmiddels achter de rug. In enkele maanden is de is epidemie afgenomen tot lage waarden – niet tot bijna 0 zoals in Zuidoost-Azië en Australië! Dit duurde wat langer in landen die een hoge piek hebben gehad, zoals bij België. Enkele landen hebben nog aanzienlijke aantallen nieuwe sterftegevallen (2-5/M): Zweden, Verenigd Koninkrijk en VS.

Het risico is dan dat de epidemie weer gaat opleven. De start van de epidemie valt minder op in een cumulatieve grafiek, dan in een dagelijkse grafiek. Grafiek 2A zoomt in op de laatste 2,5 week op een kleinere Y-as.

`

Relatie tussen Sterfte en Testen 

Onderscheid maken op grond van symptomen is geen goede strategie om te discrimineren tussen besmette en niet besmette mensen. Veel mensen met griepachtige symptomen hebben geen COVID-19 en zeker de helft die door SARS-2 geïnfecteerd is, heeft of krijgt geen symptomen. Mensen die echt ziek zijn van COVID-19 komen meestal niet meer veel buitenshuis en zullen daarom weinig anderen besmetten, maar ook mensen die zich gezond voelen kunnen andere mensen besmetten. Geïnfecteerde mensen zijn besmettelijk met hoge virustiters voordat ze ziek worden en niet iedereen krijgt ooit daadwerkelijk (specifieke) symptomen. De symptomen worden mogelijk, net als bij andere luchtweg RNA virussen, vooral veroorzaakt door de afweerreactie tegen het virus en minder door het virus. Het hoge aantal coronazieken in Nederland komt onder andere doordat veel geïnfecteerde mensen bleven werken en dit gebeurde veel in de zorg
Proactief testen (actief testbeleid) betekent dat begonnen wordt met het testen van iedereen die symptomen heeft die lijken op COVID-19. Doel is te bepalen of ze geïnfecteerd zijn met SARS-2 of niet. Vervolgens worden alle contacten getest van wie positief getest is; wie negatief getest is, wordt 1 en 2 weken later hertest omdat tijdens de incubatietijd virustiters extreem laag kunnen zijn. Alle mensen die besmet moeten minimaal twee weken in isolatie blijven en/of een week tot nadat ze klachtenvrij zijn – bv in eigen huis of in speciale hotels. In Wuhan werden de boodschappen van deze mensen thuisbezorgd, om te voorkomen dat mensen de straat op zouden moeten gaan.
​Bij een actief testbeleid zullen veel mensen worden getest die niet besmet zijn, omdat de besmettingsgraad in de bevolking meestal (veel) lager is dan 2%. Een reactief testbeleid, waar Nederland en andere Europese landen naartoe zijn geswitcht in de eerste weken van de epidemie, leidt tot een veel hoger aantal besmettingen per test. Het gevaar van niet-actief testen is dat veel geïnfecteerde mensen niet bekend zijn. Nederland blijft hiermee achterlopen (grafiek; NB Zweden en Frankrijk ontbreken van de EW16).

Wereldwijd wordt geschat dat de helft van de besmettingen gebeurt door mensen zonder symptomen. Die besmettingen vinden vooral plaats in landen die weinig testen, omdat iemand zonder symptomen en zonder testresultaat geen enkele reden heeft om in quarantaine te gaan of te blijven. Figuur 3 laat de statistische relatie zien tussen het maximum percentage positieve testen in een land en het ongecorrigeerde sterftecijfer door COVID-19.

Figuur 3 Mortality per 1 million versus Maximum number Pos.Tests

De vorm komt overeen met het continent van een land (cirkel Europa (EW-16) , vierkant overige Europa, kruis Noord-Amerika, driehoek: Australië, ruit: Zuidoost-Azië). Duidelijke correlatie: de lineaire correlatie tussen veel testen en lage sterfte is sterk: R²=0,64. Een laag maximum percentage positieve testen impliceert dat een land uitgebreid pro-actief test, en niet alleen de evidente casussen.

Voetnoten

[1] hartblik.nl Addendum GGD correctie op RIVM
[2] hartblik.nl Betere bestrijding van de epidemie – strategieen
[3] hartblik.nl Voorkom epidemie
[4] hartblik.nl Bestrijding Covid-19
[5] hartblik.nl Betere bestrijding van de epidemie
[6] hartblik.nl Foute afweer
[7] hartblik.nl Betere bestrijding van de epidemie
[8] hartblik.nl Cijfers en data
[9] hartblik.nl Verloren door te weinig kennis
[10] Populationpyramid

Corona Dashboard EW16/W28 English version
—————————————————————————————————————————————————-

Bronnen onderapportage

The Economist (13 juni 2020) – Unrecorded COVID-19 Deaths

Economist tracking covid-19 excess deaths
Many Covid deaths unrecorded

Financial Times:FT

Washington Post:Washington Post

Overige bronnen

New York Times – Coronavirus Map NYTimes world corona map

The Guardian – Coronavirus cases and deaths over time: how countries compare around the world TheGuardian Datablog

—————————————————————————————————————————————————-

De leden van het Platform Betrouwbare Zorgcijfers

Achtergrond leden Platform 23062020

—————————————————————————————————————————————————
Overige links Dashboard Rijksoverheid