Als je het verhaal leest, dan hoop je stilletjes dat het over een ander land heel ver weg ergens achter de Oeral gaat. Maar nee, we zijn het zelf. – Jaap van den Heuvel, interim CEO St. Maartenskliniek en emeritus hoogleraar Healthcare Management, tevens columnist
Dank Gijs, belangrijk werk! – Robert Kreis, gepensioneerd chirurg en emeritus hoogleraar Brandwondenzorg VUmc, tevens columnist
Onder de aandacht gebracht van onder meer de hoogleraren: Patrick Jeurissen, Armand Girbes, Willy Spaan, Jim Reekers, Roland Bal, Marcel Levi, Diana Delnoij, Bianca Buurman, Bart Berden, Angela Maas, Hedwig Vos, Niels Chavannes, Floortje Schepers
De marktwerking – hoe onvolkomen die ook is, critici die stellen dat er geen ‘echte marktwerking’ is hebben strikt genomen gelijk, maar een ‘echte markt’ is ondenkbaar in een publiek gefinancierde gezondheidszorg – holt de zorg als collectieve voorziening voor de gehele bevolking uit en richt haar uiteindelijk ten gronde.
vanLoef Research toonde eerder aan dat de oversterfte in Nederland sinds de uitbraak van corona in 2020 tot de allerhoogste van heel West-Europa behoort. Er is overvloedig bewijs dat de marktwerking een belangrijke, zo niet de belangrijkste oorzaak van de exceptionele oversterfte is.
vanLoef Research heeft het rapport na 6 weken vrijgegeven. Het verscheen op 2 feb., prijs 10 euro.
Met uitgebreide analyses zet Gijs alle Coronafeiten nog eenmaal op een rij. Ik kijk uit naar de reacties van de vele deskundigen die ons land inmiddels rijk is. Hopelijk kunnen we nu eindelijk de rijen eens sluiten – Jaap van den Heuvel, Professor emeritus Healthcare Management
vanLoef Research toont aan dat de oversterfte in Nederland sinds de uitbraak van corona in 2020 tot de allerhoogste van heel West-Europa behoort. Download hier het rapport:
Dank voor deze link @Lukkezen, ik was ontdaan door dit stuk van @GijsvanLoef en @RenskeLeijten die de ellende waarin wij als zorgverleners zijn terechtgekomen al met dodelijke nauwkeurigheid voorspelden. Niks mee gedaan uiteraard door @MinVWS of @ZNnieuws; gewoon lak aan gehad.
— N🏝️c🌍 🌱erpstr🗻 @nicoterpstra.bsky.social (@artinspector) December 10, 2022
30 juli 2023 – Op twitter heb ik deze tabel gedeeld. Het percentage van de bevolking van de E14-landen in de leeftijdscohorten 65-80 en 80+. Cijfers van 2019.
26 augustus 2022 – duiding van de oversterfte in Oostenrijk
Oostenrijk heeft net als Nederland al lange tijd een opvallend hoge oversterfte, beide landen piekten in het 4e kwartaal 2021. Ik heb er uitgebreid aandacht aan besteed. Maar beide landen tonen onderling markante verschillen.
De verklaring voor de hoge oversterfte in Oostenrijk lijkt een duidelijke (combinatie van) oorzaken te hebben. Op de risicofactoren scoort Oostenrijk het slechtste van de EU14 landen. Het land kent de hoogste alcoholconsumptie en op Frankrijk na het grootste aantal rokers. Ook qua obesitas doen Oostenrijkers het niet goed (9e plaats) en de luchtvervuiling in stedelijk gebied is ook relatief hoog/slecht. Maar Oostenrijk heeft geen oude bevolking, het aantal 65+ers is betrekkelijk klein. Eerder publiceerde ik deze tabel waarbij ik de conclusie trok dat Nederland een relatief gezonde bevolking heeft. Vandaar ook de titel van deze blog, die ik iets heb aangepast. (de url is ongewijzigd)
Toelichting: Er zijn 6 indicatoren. De relatieve score van elk land per indicator varieert van 1 (beste score, bijv. minste rokers en laagste % 80+) tot en met 14 (slechtste score, meeste rokers en hoogste % 80+). De relatieve scores worden per land opgeteld (RANK SUM). Dit geeft een eindresultaat (RANK). Bij gelijke waarden per indicator wordt de landscore gekallibreerd. Bijvoorbeeld: Belgie en Nederland scoren gelijk qua % rokers>15 jr. nl. 15,4%. Beide landen krijgen dezelfde rankscore, 5,5, het gemiddelde van de 5e en de 6e score. Portugal scoort 4e (14,2% rokers>15 jr.), UK scoort 7e (15,8% rokers>15 jr.)
Deze tabel komt uit de landenvergelijking, zie website. Opvallend is het hoog aantal artsen in Oostenrijk (1e plaats) en, samenhangend met de slechte gezondheid van de bevolking de hoge sterfte door hart- en vaatziekten (ischemische aandoeningen).
Wat verder nog opvalt is dat Oostenrijk, in tegenstelling tot Nederland, zeker sinds het begin van 2021 zeer intensief test op de aanwezigheid van het coronavirus. De zicht op de verspreiding van het virus is bijzonder groot!
22 mei 2022 – aanscherpingen en aanvullingen in tekst en beeld
Sinds het 4e kwartaal 2021 heeft Nederland met Oostenrijk de hoogste oversterfte van de EU14. Maar Nederland heeft een (veel) gezondere bevolking, de Population Health is aanzienlijk beter. Dit maakt de uitkomst voor ons land nog schrijnender.
Het Nederlandse zorgstelsel kan de zorgvraag niet meer aan. Er is een zorginfarct sinds het 4e kwartaal van 2021. Het historisch hoge ziekteverzuim is de meest in het oog springende verklaring. De torenhoogte oversterfte vanuit internationaal perspectief is het gevolg.
Met het ‘zorgstelsel’ doel ik op de gehele organisatie van de gezondheidszorg, waarin de staat verantwoordelijk is voor de opzet en inrichting. Binnen het zorgstelsel is er vraag (de zorgvraag, ‘zorgbehoefte’) en er is aanbod (capaciteit, hulpmiddelen, medicijnen). Tijdens de pandemie ontstaat er extra zorgvraag door het hoge aantal besmettingen en er wordt extra aanbod gecreeerd, zoals extra ‘bedden’ en vaccinaties. Dit is in het schema afgebeeld.
In mijn publicaties (categorie: oversterfte, excess mortality) ga ik in op het Zorgstelsel/Rijksoverheid, de aanbodkant, het dynamische aanbod en de dynamische vraag en de samenhang daartussen. Zie Antwoorden onderzoek oversterfte zijn deels al bekend. Maar aan de vraagkant, de ‘normale gezondheidstoestand van de bevolking’ zoals die was voordat de pandemie uitbrak, heb ik nog geen aandacht besteed. Ik noem het de Population Health.
Population Health
Om de Population Health van een land in kaart te brengen maak ik gebruik van beschikbare data. Het ligt voor de hand om rekening te houden met de bevolkingsopbouw (de vergrijzing) door te kijken naar het aantal 65+ers en het aantal 80+ers (Population Age) en om te kijken naar de kwetsbaarheid van de bevolking (Risk Factors), met vier indicatoren: het aantal rokers boven 15 jr., de alcohol consumptie, de mate van overgewicht boven 15 jr. en de luchtvervuiling. De OESO houdt deze vier Risk Factors bij in de publicatiereeks Health at a Glance.
Dit geeft het volgende overzicht van de Population Health van de EU14-landen:
Beoordeling Population Health
Hoe lager de totaalscore, hoe beter de PH. Het land met veruit de laagste totaalscore, het land dat veruit de beste PH heeft, is Noorwegen (RANK SUM 9,5!). Zweden komt met 25,5 op de 2e plaats. Nederland staat op de 4e plaats (33,5 punten), net iets meer dan Zwitserland (3e, 32,5 punten). Nederland heeft dus een bovengemiddeld gezonde bevolking, want een relatief lage score. De landen met de slechtste PH zijn Duitsland (14e, 69 punten is hoogste score) en Frankrijk (13e, 60,5 punten). Oostenrijk staat 11e (57 punten).
Het ligt voor de hand om de volgende indeling te maken.
Sinds het 4e kwartaal 2021 heeft Nederland de hoogste oversterfte van de EU14, met Oostenrijk. Maar Nederland heeft een (veel) gezondere bevolking, de Population Health is aanzienlijk beter. Dit maakt de uitkomst voor ons land nog schrijnender. De extreme personele problematiek (ziekteverzuim, verloop) laat diepe sporen na.
update 2 mei 2022 – verklaring verbetering score Nederland
Deze analyse heeft u nog tegoed van me. Toen ik dit maakte, eind november 2021, werd Nederland getroffen door het #zorginfarct. Om die reden heb ik publicatie enige tijd uitgesteld.
Ontwikkeling van de Zorgwaarde (Kosten * Kwaliteit)
In 2019 heb ik het begrip Zorgwaarde geintroduceerd. Het is een getal dat de kwaliteit van de medische zorg vermenigvuldigd met de kosten ervan. Het geeft de prijs van een standaardpakket medische zorg (misschien is PrijsvandeZorg een beter begrip?). Voor het gemak blijf ik het begrip Zorgwaarde (Zw) hanteren.
De Zorgwaarde is sinds 2011 het sterkst gestegen in Nederland en Zweden. De stijging is 20%. Eigenlijk is dit dus een inflatie van 20%. De inflatie van de prijs van de curatieve zorg is in deze landen verhoudingsgewijs het hoogste, nl. 20%. De gemiddelde inflatie van de Zw in de EU14 is 5%. In enkele landen is de Zw zelfs iets gedaald in de periode 2019 : 2011. Het betreft Oostenrijk (-20%), in Zwitserland, Spanje en Portugal is de Zw met 10% gedaald. In deze vier landen is de Zw (goedkoper) geworden.
De resultaten hebben betrekking op het pre-corona tijdperk .
De periode 2019 : 2011 is genomen, omdat vanaf 2011 van alle EU14-landen de data van alle 13 kwaliteitsindicatoren beschikbaar zijn (soms 1 of 2 kwaliteitsindicatoren minder van een land, dan is er gekallibreerd). In 2007 en 2009 waren er van Belgie maar 7, respect. 8 kwaliteitsindicatoren bekend en dit geeft voor Belgie een sterk vertekenend en onbetrouwbaar beeld van de jaren 2007 en 2009.
Definitie parameters
Kosten = % BNP Medische gezondheidszorg (OECD.Stat Health Expenditure and Financing – Curative and rehabilitative care). Voorbeeld: Score Nederland 2019 = 5,2% BNP.
Kwaliteit = (zie Landentabel) Het landgemiddelde o.b.v. de maximaal 13 kwaliteitsindicatoren. Ontleend aan de tweejaarlijkse rapporten OECD Health at a Glance. Voorbeeld: Score Nederland 2021 = 7,16
Landentabel 2007 – 2019 (alle relevante indicatoren van zorguitkomsten en zorgaanbod beschikbaar vanaf 2007)
Het landgemiddelde is de waarde die gebruikt wordt bij het berekenen van de Zorgwaarde.
Nederland pakt het verloren terrein weer terug, zo blijkt. Ik vermoed dat een verklaring voor de verbetering van de score ‘stroke, mortality rates’ hier gezocht moet worden>
Serieuze onafhankelijke overwegingen – Prof. dr. Armand Girbes; Een oorspronkelijke, innovatieve denker – Prof. dr. Jeroen Hendrikse
In de afgelopen jaren heb ik zelfstandig onderzoek gedaan naar het functioneren van het stelsel van de gezondheidszorg met de focus op de medische zorg: de Zorgverzekeringswet, waar ongeveer de helft van alle uitgaven gedaan worden (45 miljard).
De vier belangrijkste inzichten zijn, van nieuw naar oud:
4e (NU) – Het CBS kleurt de berichtgeving over de oversterfte positief en bedrijft daarmee politiek. Kwaliteitsmedia nemen de berichten van het CBS tamelijk klakkeloos over. Zo ontstaat een krachtige beeldvorming, een frame over de oversterfte in NL dat bezijden de waarheid is.
3e (2020 – heden) – Het zorgstelsel is sinds de pandemie structureel overbelast, er is sprake van een #zorginfarct. Dit uit zich in de ultieme indicator, de oversterfte. In het 4e kwartaal van 2021 (zorgstelsels van alle landen hebben anderhalf jaar de tijd gehad zich aan te passen), was de oversterfte in Nederland het hoogste in modern Europa (EU14). De kwaliteit gaat nu (verder) achteruit. Update juni 2023: Grafieken Eurostat: excess mortality NL vs. EU en Excess Mortality Ranking EU14 2023
2e (2019) – De ingevoerde marktwerking leidt niet tot betere kwaliteit van de zorg, maar tot meer bureaucratie en een verschuiving van uitgaven naar ‘control’ in plaats van zorgverlening (uitvoering). Complexe patienten (comorbiditeit, geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg) zijn slechter af. De argumenten heb ik in artikelen en blogs uiteen gezet.
1e (2016 – 2018) – De medische zorg in Nederland is niet de beste van europa, zoals beweerd door politici, bestuurders en decisionmakers. Sinds de invoering van de gereguleerde marktwerking zijn de kosten sterk gestegen tot 2012, daarna zijn de kosten bevroren (relatieve daling van het aandeel in %BNP) en is de kwaliteit achteruit gegaan. De nederlandse zorg is hooguit een goede europese middenmotor.
Gijs van Loef 