In de afgelopen jaren heb ik – onbetaald, dus onafhankelijk – onderzoek gedaan naar het functioneren van het stelsel van de gezondheidszorg met de focus op de medische zorg: de Zorgverzekeringswet, waar ongeveer de helft van alle uitgaven gedaan worden (45 miljard). De drie belangrijkste inzichten zijn, van nieuw naar oud:
3e (heden) – Het zorgstelsel is sinds de pandemie structureel overbelast, er is sprake van een #zorginfarct. Dit uit zich in de ultieme indicator, de oversterfte. In het 4e kwartaal van 2021 (zorgstelsels van alle landen hebben anderhalf jaar de tijd gehad zich aan te passen), was de oversterfte in Nederland het hoogste in modern europa (EU14). De kwaliteit gaat nu (verder) achteruit.
2e (2019) – De ingevoerde marktwerking leidt niet tot betere kwaliteit van de zorg, maar tot meer bureaucratie en een verschuiving van uitgaven naar ‘control’ in plaats van zorgverlening (uitvoering). Complexe patienten (comorbiditeit, geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg) zijn slechter af. De argumenten heb ik in artikelen en blogs uiteen gezet.
1e (2016 – 2018) – De medische zorg in Nederland is niet de beste van europa, zoals beweerd door politici, bestuurders en decisionmakers. Sinds de invoering van de gereguleerde marktwerking zijn de kosten sterk gestegen tot 2012, daarna zijn de kosten bevroren (relatieve daling van het aandeel in %BNP) en is de kwaliteit achteruit gegaan. De nederlandse zorg is hooguit een goede europese middenmotor.
+70 views in het uur voorafgaand aan de presentatie van de Onderzoeksraad voor veiligheid op 16 feb. 2022.
In het eerste deelrapport van de Onderzoeksraad voor veiligheid wordt gesproken over de Realisatie van strategische doelen (pag. 229). Het tweede strategische doel is ‘Zicht op verspreiding virus’. Het Platform Betrouwbare Zorgcijfers toonde eerder aan dat het zicht op de verspreiding van het virus in internationaal opzicht zeer slecht was (zie voetnoot 11).
Afb: viewers op LinkedIn; reactie de Volkskrant
In de Volkskrant van 4 jan. 2022 doen de hoogleraren Meester en van den Broek-Altenburg een oproep het door de Tweede Kamer gevraagde onderzoek naar de oversterfte zo snel mogelijk uit te voeren (unaniem aangenomen motie Omtzigt d.d. 1 dec. jl.). Citaat:
In de loop van december liep de oversterfte nog verder op, tot ongeveer 1.200 mensen per week, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De oorzaken voor deze hoge sterfte zijn onduidelijk: het zouden gedeeltelijk (wel of niet geregistreerde) coronaslachtoffers kunnen zijn, het zou gerelateerd kunnen zijn aan uitgestelde zorg, maar we kunnen ook niet uitsluiten dat de massavaccinaties er iets mee te maken hebben. Immers: recent onderzoek toont aan dat het op basis van de huidige gegevens niet uit te sluiten is dat vaccinaties naast beschermend ook tot op zekere hoogte riskant zijn boven de 65 jaar. Tijdens de maand december, waarin opnieuw lockdownmaatregelen werden ingevoerd, zou de verwachting zijn dat oversterfte juist afneemt. Door het gebrek aan brondata is niet vast te stellen wat het effect van de maatregelen op de sterfte is.
Uit internationaal onderzoek blijkt dat er een grote diversiteit is in de verhouding tussen oversterfte en covid-19-gerelateerde sterfte. In sommige landen, zoals bijvoorbeeld Mexico, zien we hoge sterfte en een relatief laag aantal coviddoden. In andere landen zien we hele andere verhoudingen. Deze verhouding geeft deels aan hoe goed het land de piekcapaciteit in de zorg aankan, en deels hoe groot het probleem van covidgerelateerde sterfte is in relatie tot andere problematiek. (1)
Wat is nu ‘de oversterfte’? De oversterfte is de afwijking ten opzichte van de gemiddelde sterfte in de afgelopen jaren in een bepaalde periode, de periode van de coronapandemie (start 1e kwartaal 2020). In de oversterfte zijn alle doodsoorzaken meegerekend, de vervroegde sterfte door het virus, vaak gevolgd door een korte ondersterfte, maar ook de sterfte als gevolg van fataal gebleken uitgestelde zorg en de normale sterfte.
De oversterfte in Nederland is inderdaad schrikbarend hoog, vergeleken met andere moderne europese landen (EU14: landen west Europa boven 5 miljoen inwoners) De EU14 met de hoogste oversterfte zijn: Spanje (25%), Italië (24%), het Verenigd Koningrijk (23%), Portugal (20%) en op de 5e plaats komt Nederland (19%). Oostenrijk heeft ook 19% oversterfte, maar minder oversterfte per 100.000 inwoners. Bij Nederland is de afwijking tussen het gerapporteerd aantal corona sterfgevallen ten opzichte van de oversterfte het hoogste van alle landen, een factor 1,5 volgens onderzoek op het open source onderzoeksplatform github. (2)
Het CBS houdt sinds enige tijd de gegevens van de pandemie bij: de oversterfte per week, met een uitsplitsing naar leeftijdsgroepen en ook specifiek de oversterfte onder Wlz-gebruikers (mensen met een zwakke gezondheid die in verpleeghuizen verblijven). Tot en met augustus 2021 berekent het CBS het aantal coronadoden 78% hoger dan gemeld bij de GGD. (3.1, 3.2)
De auteurs noemen verschillende denkbare oorzaken. We nemen ze door.
Wordt het aantal coronaslachtoffers wel goed geregistreerd? Nee, zie hiervoor.
Zouden de massavaccinaties er mee te maken kunnen hebben? Dat is niet ondenkbaar, maar dit speelt in de meeste landen. Het is een internationaal vraagstuk, dat grootschalig, langdurig en interdisciplinair onderzoek vergt waarvan (deel)resultaten pas in de loop van de tijd beschikbaar zullen komen in wetenschappelijke publicaties. Zo’n onderzoek op stel en sprong voor Nederland doen, waarbij onze dataverzameling niet goed op orde is, lijkt niet erg zinvol. Het is bekend dat de registraties van het RIVM en de GGD gebrekkig zijn. De NHS (Verenigd Koninkrijk) en Sundhedsstyrelsen (Denemarken) zijn internationaal toonaangevende leveranciers van onderzoeksdata.
Maar er is wel een sterk verband tussen de oversterfte en de uitgestelde zorg. De opmerking van de auteurs dat ‘tijdens de maand december, waarin opnieuw lockdownmaatregelen werden ingevoerd, de verwachting zou zijn dat de oversterfte juist afneemt’ is dan ook ronduit naïef. Immers, de zorg stond bijkans op codezwart!
Het is evident dat de capaciteit van de gezondheidszorg ontoereikend is gebleken. De zorgvraag, reguliere zorg èn pandemische zorg, is structureel te hoog voor de beschikbare capaciteit. Het aantal ziekenhuisbedden is in de afgelopen jaren afgenomen. (4) Het aantal IC-bedden is sinds het uitbreken van corona niet substantieel uitgebreid. (5) Het ziekteverzuim onder zorgpersoneel is historisch hoog (6), mede als gevolg van de opgelopen infecties die mede veroorzaakt zijn door onvoldoende beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen. (7) De vaccinaties zijn te laat gekomen. (8) Op de publieke gezondheidszorg van de GGD’en is de afgelopen jaren bezuinigd (Wpg). (9) Kabinetten hebben niets gedaan met waarschuwingen dat er epidemieën zouden gaan uitbreken. (10) Er is weinig zicht op de feitelijke verspreiding van het coronavirus door het land, er is geen viruscontrol (11). Code zwart is in de ziekenhuizen met kunst en vliegwerk ternauwernood voorkomen, terwijl in de andere delen van de zorg (1e lijn, thuiszorg enz.) misschien wel sprake is (geweest) van een ‘code zwart’. (12) En nu overspoelt omicron de zorg, die al uitgeput is.
Het ziekteverzuim onder werknemers in zorg en welzijn kwam in het eerste kwartaal van 2021 uit op 6,8 procent, het hoogste verzuimcijfer in een eerste kwartaal sinds 2002. In de branche verpleging, verzorging en thuiszorg was het verzuim met 8,2 procent het hoogst. – CBS 29/4/2022
Het onderzoek waar de Tweede Kamer om heeft gevraagd kan in elk geval al gedeeltelijk worden afgerond. Het geprivatiseerde en gedecentraliseerde, ‘efficiënte’ nederlandse zorgsysteem bleek niet opgewassen tegen corona.
De laatste #oversterfte golf in heel modern Europa (EU14) is voorbij. Alleen in 🇳🇱en 🇦🇹 kwam de golf gedurende een maand boven +30% uit, 🇳🇱piek begin december van +45%was ongeëvenaard. Harde indicatie dat het bewierookte 🇳🇱zorgstelsel 'groggy' was. (Afb. EU14, 🇳🇱 🇦🇹 en 🇩🇰) 1/ pic.twitter.com/HPuVpBbxW7
Reacties op twitter van zorghoogleraren -zowel medici als economen- Angela Maas, Amrish Baidjoe, Armand Girbes, Jaap van den Heuvel, Jochen Mierau, huisartsen, medisch specialisten, verpleegkundigen, anderen; reacties op LinkedIn van verzekeringsdeskundigen, views enerzijds van medici verbonden aan academische ziekenhuizen, anderzijds van financials, accountants e.d.. Dit is de oude blog. Lees hier het artikel>
4/1: opiniestuk in de Volkskrant en mijn reactie – 11/1: reactie de Volkskrant: Het was onze bedoeling uw artikel te publiceren, maar is steeds doorkruist door andere actualiteit.
Op 31 december schreef ik een twitter draadje over de oversterfte.
De oversterfte is de afwijking t.o.v. de gemiddelde sterfte in de afgelopen jaren in een bepaalde periode: de coronapandemie die in het 1e kwartaal 2020 begon. In de oversterfte zijn alle doodsoorzaken meegerekend, de vervroegde sterfte door het virus (vaak gevolgd door een korte ondersterfte), maar ook de sterfte a.g.v. fataal gebleken uitgestelde zorg, plus de normale sterfte. Zie voor Nederland de website van het CBS.
Grafische tabellen excess mortality (zelfde tabel, in de onderste zijn alleen de EU15 landen weergegeven):
De EU14 met de hoogste oversterfte zijn: Spanje (25%), Italie (24%), het Verenigd Koningrijk (UK, 23%), Portugal (20%) en op de 5e plaats komt Nederland (19%). Oostenrijk heeft ook 19% oversterfte, maar minder per capita. Bij ons land is de afwijking tussen het gerapporteerd aantal corona sterfgevallen tov. de oversterfte het hoogste van de EU14, factor 1,5 (blauw cijfer).
Als we het laatste half jaar beschouwen krijgen we deze grafiek (afb.). In 🇧🇪 neemt de excess mortality (EM) nu toe, maar 2 landen spannen de (negatieve) kroon: 🇳🇱 en 🇦🇹. Logisch dat hier vergaande beperkingen zijn ingesteld. In 🇦🇹 aanzienlijk vergaander overigens. 2/ pic.twitter.com/yvEStjOGk8
Gisteren liet ik een EM afb. vh github-platform zien, het betoog van @ArmandGirbes over de ondercapaciteit in de medische zorg adstruerend. Draadje>https://t.co/fmd4NMIgrC Hier dezelfde afb. met alleen de EU14 + 🇮🇱 (eerdere blog) en het voor velen favoriete 🇺🇸. NB:🇳🇱 1,5! 4/ pic.twitter.com/89KTTJLyN0
We hebben een relatief jonge bevolking in EU14. Qua obesitas zijn we gezonder dan het OECD-gemiddelde. Beide kenmerken dragen bij aan een gezonde bevolking… En zo kom ik terug bij mijn stelling>https://t.co/uVGsaPM8Z9 Dank, Frank! 4/ pic.twitter.com/SCERDeg1PJ
Juist wel! 🇳🇿 Is misschien wel het ultieme voorbeeld van een modern ontwikkelde land met een negatieve oversterfte, gevolg van een uitstekend pro-actief werkend zorgstelsel dat de pandemie de kop weet in te drukken. pic.twitter.com/KNHausy3FB
Samenvatting van de tendentieuze berichtgeving van de rijksoverheid over de afgelopen jaren (eerder gepubliceerd op deze website):
LEESWIJZER
xx/xx/xxxx (datum blog)
Blog> Titel
“Citaat (meestal begin van de tekst)”
url gijsvanloef.nl
Bron> oorsprong (andere url)
“Citaat oorsprong”
……………………………………………….
27/9/2016
Blog> Onze Levensverwachting: hoog of laag in Europees opzicht?!
“Het RIVM is geattendeerd op deze berichtgeving. Volgens de overheid is de Levensverwachting van de Nederlandse man één van de hoogste in de EU en de Levensverwachting van de Nederlandse vrouw gemiddeld.”
“Nederlandse zorg scoort hoog in nieuw internationaal onderzoek -Nieuwsbericht | 17-11-2016 | 07:03 – Amerikaanse denktank legt Westerse landen langs de meetlat Nederlandse zorg scoort hoog in nieuw internationaal onderzoek. De Nederlandse zorg doet het vergeleken met tien andere hoogontwikkelde Westerse landen meer dan prima. Dit blijkt uit een vandaag gepubliceerd onderzoek van The Commonwealth Fund (CWF), een Amerikaanse denktank op het gebied van zorg. (…)”
10/9/2017
Blog> Onze Levensverwachting (2): het RIVM persisteert in tendentieuze berichtgeving
“De levensverwachting van de Nederlandse man is met 0,1 jaar gedaald naar 79,9, de levensverwachting van de vrouw is gedaald naar 83,2. Het zijn cijfers van 2015.”
31/10/2017 NB: dit is een opinieblog, maar ze bevat een belangrijk feit aan het eind van de tekst, in rood weergegeven.
Blog> Hooggeleerde heer professor Putters,
“Bent u bereid toe te geven dat de beleidstheorie van de gereguleerde marktwerking een dwaalspoor is geweest, de leer waar u de afgelopen decennia als hoogleraar van de Erasmus Universiteit bij betrokken bent geweest? (…) In 2015 deed het Sociaal Cultureel Planbureau in de tweejaarlijkse ‘Sociale Staat van Nederland’ opvallend genoeg geen uitspraken over het functioneren van ons zorgstelsel. Ik ben zeer benieuwd naar de komende editie van de Sociale Staat.”
Blog> Onbeantwoorde vragen (2): @ESHPM_EUR over de absolute noodzaak van solidariteit
“Het lijkt op een patroon: uit de Ivoren Toren van de zorgbeleidswetenschap te Rotterdam komt geen antwoord. @ESHPM_EUR Vanavond in #StudioErasmus directeur #SCPonderzoek @kimputters #ESHPM over de absolute noodzaak van solidariteit.”
Blog> Tendentieuze berichtgeving SCP over de Gezondheidszorg
“Konsekwent tendentieuze berichtgeving van het SCP over de Gezondheidszorg. Men ontwijkt wezenlijke vraagstukken en poetst de onderliggende feiten op tot positieve soundbites. De one-liner op de voorpagina van Burgerperspectieven 2017/4 vh SCP luidt: “Samenleven, gezondheidszorg en economie zijn redenen voor zorg én trots” . Maar als je de figuren 1.4 en 1.5 op pag. 19 bekijkt valt het volgende op:”
“Op 21 februari jl. heeft het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) per mailwisseling geantwoord op gestelde vragen (zie pdf). Stellingen en vragen aan Kim Putters.”
Blog> Het Platform Betrouwbare Zorgcijfers doet een oproep aan de landelijke media
“Een groep bezorgde burgers stelt vraagtekens bij de informatieverstrekking over het huidige gezondheidszorgbeleid. Wat zijn betrouwbare cijfers? Het is onduidelijk of het huidige systeem van de gezondheidszorg goed functioneert in termen van kwaliteit en kosten. Omdat de gezondheidszorg voor een belangrijk deel betaald wordt uit verplichte premieafdrachten, brengt het platform zijn verontrusting onder de aandacht en roept op tot een onafhankelijk onderzoek.”
Blog> SCP negeert Gezondheidszorg als belangrijkste maatschappelijke probleem
“Het SCP vindt het niet nodig om bij de “Belangrijkste Bevindingen” (3 pagina’s) van haar Burgerperspectieven 1/2018 te melden dat de Gezondheids- en ouderenzorg veruit het belangrijkste onderwerp is van de Nationale Politieke Agenda.”
6/7/2018 NB: Opmerkelijke wijziging in de berichtgeving vanuit minVWS, voor het eerst veel genuanceerder
Blog> “Het Nederlandse gezondheidszorgsysteem in internationaal perspectief”: commentaar
“Mijn commentaar beperkt zich tot de cruciale zin op de website en in de Publiekssamenvatting van het onderliggende rapport “Het Nederlandse gezondheidszorgsysteem in internationaal perspectief” die luidt: “In Nederland is de kwaliteit en toegankelijkheid van de medische zorg over het algemeen beter of van een vergelijkbaar niveau ten opzichte van de andere landen.” Deze tekst is m.i. niet onderbouwd v.w.b. het specifieke onderdeel “de kwaliteit van de medische zorg is over het algemeen beter (…)”. Dit kan niet zo worden gesteld. Het is tendentieus.”
Blog> De wereldwijde ontwikkeling van de Levensverwachting bij geboorte: Nederland van 3e (1950) naar 13e (2015)
“De ontwikkeling van de Levensverwachting bij geboorte in de wereld van 1950 t/m 2015 met een grafische interface. Bron: ourworldindata.org ourworldindata-LE-2015”
Positie in fictieve lijst van ca. 1750 blogs – alle skiprblogs vanaf 1 april 2015 (eigen bedenksel, met dank).
update 27/10/2019 – Kwaliteit Nederlandse zorg achteruit door marktwerking stijgt naar de 5e plaats en is nu de meest gelezen blog van de afgelopen 3 jaar!
NB De laatste paar jaren neemt het aantal lezers van blogs op skipr zeer sterk af. Enkele jaren geleden was 5000 views van een blog vrij normaal, nu is dat heel veel.
(1) Een patiëntgeoriënteerd zorgstelsel – “Een patiëntgeoriënteerd stelsel dat gebaseerd is op samenwerking tussen zorgprofessionals stelt de patiënt altijd centraal en kan een forse besparing opleveren van zo’n 2,5 miljard euro op jaarbasis…” Lees verder: Een patientgeorienteerd zorgstelsel
(2) Nederland heeft niet de beste zorg van Europa – “De Nederlandse gezondheidszorg zou excelleren door de combinatie van toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid. Volgens de Euro Health Consumer Index, die politici en bestuurders steevast aanhalen als bewijs van onze toppositie, zou Nederland de beste gezondheidzorg van Europa hebben: het is niet waar…” Lees verder: Nederland heeft niet de beste zorg van Europa
(3) Pamflet voor de nieuwe GGZ – petitie vanuit de GGZ-sector (21 oktober 2015)
(4) AD Ziekenhuis top 100 – Herm Joosten (9 november 2016)
(5) Kwaliteit Nederlandse zorg achteruit door marktwerking – “De kwaliteit van de Nederlandse medische zorg gaat achteruit in vergelijking met die in de ons omringende landen. Hoe komt dat?…” Lees verder: Kwaliteit Nederlandse zorg achteruit door marktwerking
(6) Laten we handen ineen slaan voor de wondzorg – Jacques Oskam ( 8 maart 2016)
(7) Een betrouwbaarder lijst dan de AD Ziekenhuis Top100 – Herm Joosten (2 oktober 2017)
(8) Psychiater-uittocht uit de ggz: geef ze eens ongelijk – Manon Kleijweg (17 januari 2018)
(9) Patient empowerment is sleutel tot succes – “Iedereen die een antwoord wil op de vraag hoe goed het Nederlandse zorgstelsel nu eigenlijk is, kan ik het boek van Mark Britnell aanraden…” Lees verder: Patient empowerment is sleutel tot succes
(10) De tien randvoorwaarden van gereguleerde marktwerking – “In hoeverre wordt er nu voldaan wordt aan de tien randvoorwaarden van gereguleerde marktwerking? Een poging tot een objectieve beoordeling…” Lees verder: De tien randvoorwaarden van gereguleerde marktwerking
Europese toppositie van Nederlandse gezondheidszorg moet worden genuanceerd
Volgens politici en beleidsmakers is het Nederlandse gezondheidszorg een van de beste, zo niet hét beste zorgstelsel van Europa. Maar klopt dat wel? Hoe goed is onze zorg? Socioloog Gijs van Loef vergeleek allerlei indicatoren en nuanceerde die conclusie…
Gijs van Loef 