Goede samenvatting van de wetenschapstoets die inderdaad niet lichtvaardig oordeelt over het stuk wat VWS heeft geschreven, Marino van Zelst
Gisteren was het Rondetafelgesprek van de commissie VWS over het lange termijn coronabeleid van het kabinet. Veel deskundigen zijn gehoord over verschillende aspecten van het beleid. Het beleid is beschreven in de kabinetbrief van 1 april jl. (geen grap; ‘beleidsstuk’).
Uitslag beleidsstuk kabinet: 5 x Zwak en 3 x Onvoldoende.
Op grond van de Comptabiliteitswet 2016 is een wetenschapstoets uitgevoerd van het beleidsstuk. Er zijn drie oordelen mogelijk: een onderwerp krijgt een ‘voldoende’, ‘verdient aandacht’ of is een ‘verbeterpunt’. Anders geformuleerd, de drie mogelijke oordelen zijn ‘voldoende’, ‘zwak’ of ‘onvoldoende’. Iets anders is er niet van te maken.
De acht onderwerpen zijn: 1e Vindbaarheid van de informatie; 2e De maatschappelijke opgave, de bedoeling van het beleid; 3e De ingezette beleidsinstrumenten; 4e De doeltreffendheid van het beleid; 5e De doelmatigheid van het beleid; 6e De financiële gevolgen voor het Rijk; 7e De financiële gevolgen voor maatschappelijke sectoren en derden; 8e De evaluatieparagraaf.
Het resultaat? 5 Onderwerpen ‘verdienen aandacht’, 3 onderwerpen zijn een ‘verbeterpunt’, er is geen enkele voldoende. De drie onvoldoendes zijn voor de vindbaarheid van informatie (1e) en de financiële gevolgen voor het Rijk (6e) en de samenleving (7e).
NB Het is vrij zeker dat er nieuwe golven van het gemuteerde coronavirus aankomen.
Ziekteverzuim zorg stijgt verder door (CBS): “In het eerste kwartaal van 2022 verzuimden werknemers opnieuw het meest in de bedrijfstak gezondheids- en welzijnszorg (8,9 procent).”
update rapportage NZa 28 april 2022 – Ziekteverzuim verder gestegen en ligt nu tussen de 9,4% en 11,7% in de verschillende zorgsectoren (!). NB De NZa hanteert een andere indeling binnen de zorg dan het CBS.
Zoals ik al eerder aangaf, het ziekteverzuim in de zorg breekt records. De betekenis van dit feit kan moeilijk overschat worden. Het geeft aan dat de zorg als bedrijfstak (CBS) ernstig ziek is.
De tabel en grafiek tonen alle bedrijfstakken en bedrijfsklassen (subcategorie) met een bovengemiddeld ziekteverzuim in 2021, gemeten vanaf 2005 t/m 2021. Vanwege de overzichtelijkheid zijn alle andere bedrijfstakken, die met een lager dan gemiddeld ziekteverzuim zoals bijvoorbeeld het Onderwijs en ‘Specialistische zakelijke diensten’, weggelaten. NB Er zitten daar geen uitschieters bij.
Het ziekteverzuim in de zorg is het hoogste ooit gemeten door het CBS.
Tabel met selectie van bedrijfstakken en bedrijfsklassen met bovengemiddeld ziekteverzuim in 2021 idem, grafisch weergegeven
In de afgelopen jaren heb ik – onbetaald, dus onafhankelijk – onderzoek gedaan naar het functioneren van het stelsel van de gezondheidszorg met de focus op de medische zorg: de Zorgverzekeringswet, waar ongeveer de helft van alle uitgaven gedaan worden (45 miljard). De drie belangrijkste inzichten zijn, van nieuw naar oud:
3e (heden) – Het zorgstelsel is sinds de pandemie structureel overbelast, er is sprake van een #zorginfarct. Dit uit zich in de ultieme indicator, de oversterfte. In het 4e kwartaal van 2021 (zorgstelsels van alle landen hebben anderhalf jaar de tijd gehad zich aan te passen), was de oversterfte in Nederland het hoogste in modern europa (EU14). De kwaliteit gaat nu (verder) achteruit.
2e (2019) – De ingevoerde marktwerking leidt niet tot betere kwaliteit van de zorg, maar tot meer bureaucratie en een verschuiving van uitgaven naar ‘control’ in plaats van zorgverlening (uitvoering). Complexe patienten (comorbiditeit, geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg) zijn slechter af. De argumenten heb ik in artikelen en blogs uiteen gezet.
1e (2016 – 2018) – De medische zorg in Nederland is niet de beste van europa, zoals beweerd door politici, bestuurders en decisionmakers. Sinds de invoering van de gereguleerde marktwerking zijn de kosten sterk gestegen tot 2012, daarna zijn de kosten bevroren (relatieve daling van het aandeel in %BNP) en is de kwaliteit achteruit gegaan. De nederlandse zorg is hooguit een goede europese middenmotor.
Verzoek aan Peter van der Voort (Hoogleraar Intensivist UMCG, senator D66) met een cc. aan Annelien Bredenoord (rector magnificus Erasmus Universiteit, senator D66), om een en ander te verduidelijken.
update 3 april – Nieuwe data: 1 april 2022, Nederland scoort opnieuw het laagste (slechtste) op ‘viruscontrol’
update 19 feb. – In het rapport Aanpak coronacrisis deel 1, hoofdstuk 9 Conclusies van de Onderzoeksraad voor veiligheid wordt ingegaan op de strategische doelen van het kabinetsbeleid. Over het strategisch doel Zicht op verspreiding virus lezen we (pag. 229):
23 januari – Lees hier de iets andere versie op de website van John JL Jacobs. Het verschil zit in het gekozen vaste meetpunt (1e dag van het kwartaal) en er is een ranking gemaakt. Zweden scoort dan nog slechter, omdat de helft van de data ontbreken (4 van de 8 kwartalen).>
Mooi interview met John JL Jacobs, immunoloog (PhD) en medical data scientist. John was een van de eersten die de pandemie voor het grote publiek in beeld bracht (14/3/'20) en hij schreef ook wetenschappelijke publicaties over het virus. Terechte aandacht in de media! https://t.co/wW5Uk500oS
Weet u nog, “constaterende dat het kabinet heeft beaamd dat in de beleidsstrategie met betrekking tot corona is gekozen voor het ‘gecontroleerd laten uitrazen’ van het virus”? (motie Infectieziektenverspreiding van het kamerlid Simons)
Nederland heeft van alle modern europese landen (EU14) het minste zichtop de feitelijke verspreiding van het coronavirus met Zweden . Het aantal tests is structureel laag, terwijl het aantal infecties (confirmed cases) structureel hoog is. Het betekent dat Nederland – met Zweden – het minste in control is, het beeld van de aanwezigheid van het virus in de samenleving is letterlijk het minst scherp. Een groot probleem voor de effectiviteit van het beleid.
Wanneer het aantal bevestigde gevallen hoog is in verhouding tot de mate van testen, suggereert dit dat er mogelijk niet genoeg tests worden uitgevoerd om de uitbraak goed te controleren. In dergelijke landen kan het werkelijke aantal infecties veel hoger zijn dan het aantal bevestigde gevallen. (vertaald uit het engels, http://www.ourworldindata.org/coronavirus-testing)
Een en ander kan worden afgeleid uit een longitudinale analyse van de data van de EU14 op basis van een gekozen vaste reeks meetpunten: de laatste dag van het kwartaal.
Aldus ontstaat een visualisatie middels 8 grafieken: 31/3/’20, 30/6/’20, 30/9/’20, 31/12/’20, 31/3/’21, 30/6/’21, 30/9/’21 en 31/12/’21.
De lezer kan uiteraard de verandering van de landenposities volgen door de tijdas te gebruiken. Het is volstrekt duidelijk dat Nederland het slechtste presteert. Pas op 29 mei 2020 noteert Nederland, dus relatief laat. In het 3e kwartaal 2020 zakt Nederland naar de achterhoede, in het 4e kwartaal komt Nederland steeds meer onderaan de lijst. In 2021 is Nederland gedurende het gehele jaar meestal hekkensluiter.
31 maart 2020 – Nederland (en enkele andere landen) nog geen data30 juni 202030 september 202031 december 202031 maart 202130 juni 202130 september 202131 december 2021
Bronnen:
motie nr. 1502 kamerlid Simons d.d. 3 november 2021
🇳🇱zit bij de landen met een hoge oversterfte en 🇳🇱 is het enige land met 7 golven en 🇳🇱heeft het minste zicht op het coronavirus (^relatie?) in de EU14=🇳🇱🇩🇪🇮🇹🇫🇷🇩🇰🇸🇪🇫🇮🇳🇴🇪🇸🇵🇹🇧🇪🇬🇧🇦🇹🇨🇭
2289 views – +70 in het uur voorafgaand aan de presentatie van de Onderzoeksraad voor veiligheid op 16 feb.; onder: viewers op LinkedIn; reactie de Volkskrant
De publicatie in @NRC van @Jeroen_Wester& @linekenieber zou moeten inslaan als een bom. De oorzaken van de #oversterfte waren al deels bekend. We kunnen toevoegen: – de regering heeft om financiele redenen uitbreiding van IC-capaciteit tegengewerkt (!)https://t.co/UeViyTmuVT
Excess mortality in modern European countries comes to an end (🇩🇰🇦🇹🇳🇱🇮🇹🇫🇷🇸🇪🇨🇭🇬🇧🇵🇹🇪🇸🇩🇪🇧🇪🇳🇴🇫🇮 ). Only 🇳🇱 and 🇦🇹 rates exceeded 30% during a full month, the 45% overkill in 🇳🇱 was unsurpassed. Did the Dutch Healthcare System collapse? (Graphs EU14, 🇳🇱🇦🇹🇩🇰) https://t.co/u8L6T7O6aJpic.twitter.com/q9pALAz4yJ
In het eerste deelrapport van de Onderzoeksraad voor veiligheid wordt gesproken over de Realisatie van strategische doelen (pag. 229). Het tweede strategische doel is ‘Zicht op verspreiding virus’. Het Platform Betrouwbare Zorgcijfers toonde eerder aan dat het zicht op de verspreiding van het virus in internationaal opzicht zeer slecht was,. Zie voetnoot 11).
In de Volkskrant van 4 jan. doen de hoogleraren Meester en van den Broek-Altenburg een oproep het door de Tweede Kamer gevraagde onderzoek naar de oversterfte zo snel mogelijk uit te voeren (unaniem aangenomen motie Omtzigt d.d. 1 dec. jl.). Citaat:
In de loop van december liep de oversterfte nog verder op, tot ongeveer 1.200 mensen per week, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De oorzaken voor deze hoge sterfte zijn onduidelijk: het zouden gedeeltelijk (wel of niet geregistreerde) coronaslachtoffers kunnen zijn, het zou gerelateerd kunnen zijn aan uitgestelde zorg, maar we kunnen ook niet uitsluiten dat de massavaccinaties er iets mee te maken hebben. Immers: recent onderzoek toont aan dat het op basis van de huidige gegevens niet uit te sluiten is dat vaccinaties naast beschermend ook tot op zekere hoogte riskant zijn boven de 65 jaar. Tijdens de maand december, waarin opnieuw lockdownmaatregelen werden ingevoerd, zou de verwachting zijn dat oversterfte juist afneemt. Door het gebrek aan brondata is niet vast te stellen wat het effect van de maatregelen op de sterfte is.
Uit internationaal onderzoek blijkt dat er een grote diversiteit is in de verhouding tussen oversterfte en covid-19-gerelateerde sterfte. In sommige landen, zoals bijvoorbeeld Mexico, zien we hoge sterfte en een relatief laag aantal coviddoden. In andere landen zien we hele andere verhoudingen. Deze verhouding geeft deels aan hoe goed het land de piekcapaciteit in de zorg aankan, en deels hoe groot het probleem van covidgerelateerde sterfte is in relatie tot andere problematiek. (1)
Wat is nu ‘de oversterfte’? De oversterfte is de afwijking ten opzichte van de gemiddelde sterfte in de afgelopen jaren in een bepaalde periode, de periode van de coronapandemie (start 1e kwartaal 2020). In de oversterfte zijn alle doodsoorzaken meegerekend, de vervroegde sterfte door het virus, vaak gevolgd door een korte ondersterfte, maar ook de sterfte als gevolg van fataal gebleken uitgestelde zorg en de normale sterfte.
De oversterfte in Nederland is inderdaad schrikbarend hoog, vergeleken met andere moderne europese landen (EU14: landen west Europa boven 5 miljoen inwoners) De EU14 met de hoogste oversterfte zijn: Spanje (25%), Italië (24%), het Verenigd Koningrijk (23%), Portugal (20%) en op de 5e plaats komt Nederland (19%). Oostenrijk heeft ook 19% oversterfte, maar minder oversterfte per 100.000 inwoners. Bij Nederland is de afwijking tussen het gerapporteerd aantal corona sterfgevallen ten opzichte van de oversterfte het hoogste van alle landen, een factor 1,5 volgens onderzoek op het open source onderzoeksplatform github. (2)
Het CBS houdt sinds enige tijd de gegevens van de pandemie bij: de oversterfte per week, met een uitsplitsing naar leeftijdsgroepen en ook specifiek de oversterfte onder Wlz-gebruikers (mensen met een zwakke gezondheid die in verpleeghuizen verblijven). Tot en met augustus 2021 berekent het CBS het aantal coronadoden 78% hoger dan gemeld bij de GGD. (3.1, 3.2)
De auteurs noemen verschillende denkbare oorzaken. We nemen ze door.
Wordt het aantal coronaslachtoffers wel goed geregistreerd? Nee, zie hiervoor.
Zouden de massavaccinaties er mee te maken kunnen hebben? Dat is niet ondenkbaar, maar dit speelt in de meeste landen. Het is een internationaal vraagstuk, dat grootschalig, langdurig en interdisciplinair onderzoek vergt waarvan (deel)resultaten pas in de loop van de tijd beschikbaar zullen komen in wetenschappelijke publicaties. Zo’n onderzoek op stel en sprong voor Nederland doen, waarbij onze dataverzameling niet goed op orde is, lijkt niet erg zinvol. Het is bekend dat de registraties van het RIVM en de GGD gebrekkig zijn. De NHS (Verenigd Koninkrijk) en Sundhedsstyrelsen (Denemarken) zijn internationaal toonaangevende leveranciers van onderzoeksdata.
Maar er is wel een sterk verband tussen de oversterfte en de uitgestelde zorg. De opmerking van de auteurs dat ‘tijdens de maand december, waarin opnieuw lockdownmaatregelen werden ingevoerd, de verwachting zou zijn dat de oversterfte juist afneemt’ is dan ook ronduit naïef. Immers, de zorg stond bijkans op codezwart!
Het is evident dat de capaciteit van de gezondheidszorg ontoereikend is gebleken. De zorgvraag, reguliere zorg èn pandemische zorg, is structureel te hoog voor de beschikbare capaciteit. Het aantal ziekenhuisbedden is in de afgelopen jaren afgenomen. (4) Het aantal IC-bedden is sinds het uitbreken van corona niet substantieel uitgebreid. (5) Het ziekteverzuim onder zorgpersoneel is historisch hoog (6), mede als gevolg van de opgelopen infecties die mede veroorzaakt zijn door onvoldoende beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen. (7) De vaccinaties zijn te laat gekomen. (8) Op de publieke gezondheidszorg van de GGD’en is de afgelopen jaren bezuinigd (Wpg). (9) Kabinetten hebben niets gedaan met waarschuwingen dat er epidemieën zouden gaan uitbreken. (10) Er is weinig zicht op de feitelijke verspreiding van het coronavirus door het land, er is geen viruscontrol (11). Code zwart is in de ziekenhuizen met kunst en vliegwerk ternauwernood voorkomen, terwijl in de andere delen van de zorg (1e lijn, thuiszorg enz.) misschien wel sprake is (geweest) van een ‘code zwart’. (12) En nu overspoelt omicron de zorg, die al uitgeput is.
Het ziekteverzuim onder werknemers in zorg en welzijn kwam in het eerste kwartaal van 2021 uit op 6,8 procent, het hoogste verzuimcijfer in een eerste kwartaal sinds 2002. In de branche verpleging, verzorging en thuiszorg was het verzuim met 8,2 procent het hoogst. – CBS 29/4/2022
Het onderzoek waar de Tweede Kamer om heeft gevraagd kan in elk geval al gedeeltelijk worden afgerond. Het geprivatiseerde en gedecentraliseerde, ‘efficiënte’ nederlandse zorgsysteem bleek niet opgewassen tegen corona.
bron: worldometers, 31 jan. 2022 – De recovery rate stijgt door naar 99,63%
185 views(website);LinkedIn, zie afb.; Twitter: Likes van Xander Koolman, Jochen Miereau, Daniel van Vuuren, Richard Janssen (allen hoogleraar zorgeconomie, of sociale econometrie).
Laatst ving ik op uit iemands’ mond die niet gevaccineerd is: “Kijk naar de situatie in Israël, dit jaar september, waar de IC’s vol lagen terwijl zo goed als de gehele bevolking al gevaccineerd was”. Mening van een wappie, excusez le mot . Het bracht me tot een samenvattend draadje op twitter, hier te lezen als blog.
Reporter Ties Brock vanuit Tel Aviv, Nieuwsuur 28 nov. 2021
Beeld van Israels aanpak
Ik had een beeld van Israels aanpak, een land met een duidelijke strategie en een directieve top-down aanpak incl. de inzet van geavanceerde digitale controle technologieën, waarbij de individuele privacy ondergeschikt is aan het collectieve veiligheidsbelang. Het beeld van een natie die adequaat reageert en het virus steeds keihard de kop indrukt als het opduikt. Bij de 1e golf werd hard ingegrepen met travel bans, een noodtoestand werd afgekondigd, vergaande sociale beperkingen werden ingevoerd (2 meter afstand) en er was ongetwijfeld een strikte handhaving, herinnerde ik me. De geheime dienst kreeg track-and trace bevoegdheden van mobiele telefoons en dat was uniek in de wereld. Een land met een krachtdadig beleid, iets wat wij volstrekt ontberen.
Israel in vergelijking met de EU14
Hoe zou ik Israël afzetten tegen de EU14? En wat gebeurde er in september 2021? Deze analyse gaat over Israel in relatie tot de EU14: de IEU15.
Israel heeft drie grote golven gehad van hoge aantallen besmettingen en gelijktijdig hoge sterfte en daartussen dalen van lage besmettingsaantallen. De 1e golf die de meeste EU14 landen trof (voorjaar 2020) kwam het land relatief ongeschonden door. De 2e golf: juli-nov ’20; de 3e golf: dec-april ’21; de 4e golf aug-okt ’21. Golven met een opvallend gelijkmatig patroon.
Israel: New cases vs. new recoveries – Bron: worldometers.org
Het huidige cijfer van de Case Fatility Rate (cumulatief #besmettingen/capita en cumulatief #doden/capita) is laag en ligt met 0,61% tussen Noorwegen, Denemarken (de twee landen met de laagste CFR) en Finland in. Het geeft aan dat Israel zich kan meten met de modern europese landen die wij inmiddels toch als het meest succesvol beschouwen bij de bestrijding van de pandemie.
NB De werkelijke CFR van Nederland is hoger.
De kans op herstel van corona is zeer hoog, zo toont ook de grafiek van het cumulatief aantal behandelingen (closed cases) en de sterfte (recovery rate vs. death rate). Israel lijkt vanaf de 1e golf ‘in control’ als het gaat om de effectiviteit van de behandelingen.
Bron: Worldometers.org
Stringency-index: De kracht van overheidsmaatregelen
Op de stringency-index zie je bij Israel abrupte veranderingen tussen krachtige (hoge indexwaarde) en soepele maatregelen (lage indexwaarde). De 1e golf werd keihard de kop ingedrukt, zoals de piek linksboven met de twee torentjes aangeeft. Deze piek was de hoogste van de IEU15. Een totaal ander patroon zien we bij een land als Zweden. (SI-boven: Israel; SI-onder: Zweden)
Vaccinatiegraad en de 4e golf
Israël begon als eerste land met vaccineren. Dus de afname van de initiele bescherming van de gevaccineerden (Pfizer-vaccin) was daar van alle landen IEU15 al het verst gevorderd in september 2021, toen de deltavariant rondging. Relatief weinig mensen waren op 1 september dubbel gevaccineerd (59%).
De Boosterprik
De boosterprik maakt het verschil. Israel begon ook als eerste land met de boosterprik. Op 1 augustus werden de eerste prikken gezet, een maand later had een kwart van de bevolking de booster al gekregen, eind september was dit 37%.
A third vaccination for people aged 60 and above was approved by the government of 29 July 2021. President Herzog was the first to receive the third shot. The third dose eligibility was expanded to health workers and those over 50 on 13 August 2021, to those over 40 and teachers on 19 August 2021,to those over 30 on 24 August 2021, and to anyone 12 or older who received the second shot at least five months prior on 29 August 2021. (wikipedia)
Wat was de oorzaak van de 4e golf? En waarom lag de IC vol?
HAD THE SURGE BEEN CAUSED BY THE PFIZERBIONTECH VACCINE’S WANING EFFECTIVENESS FIVE MONTHS AFTER THE SECOND JAB, OR, WAS THE DELTA VARIANT’S ABILITY TO BREAK THROUGH VACCINE PROTECTION TO BLAME?
De na 5 maanden sterk afgenomen bescherming van het Pfizer-vaccin maakte het land, met het op dat moment relatief laag aantal dubbel gevaccineerden, erg kwetsbaar voor de deltavariant. De scholen gingen open op 1 sept. en Yom Kipper was op 15/16 sept. Het virus kreeg de kans om razendsnel te vermenigvuldigen. Israel heeft net zo weinig IC-bedden capaciteit als wij en dat was in september dus korte tijd een probleem. Israel drukte de deltavariant met de boostercampagne net op tijd de kop in.
Omicronvariant: opnieuw direct ingrijpen
Israel treedt nu opnieuw krachtdadig op tegen de Omicron-variant: het land is al op slot voor internationale reizigers. En de geheime dienst gaat de quarantaine handhaven.
Gijs van Loef 