Mooi interview met John JL Jacobs, immunoloog (PhD) en medical data scientist. John was een van de eersten die de pandemie voor het grote publiek in beeld bracht (14/3/'20) en hij schreef ook wetenschappelijke publicaties over het virus. Terechte aandacht in de media! https://t.co/wW5Uk500oS
Weet u nog, “constaterende dat het kabinet heeft beaamd dat in de beleidsstrategie met betrekking tot corona is gekozen voor het ‘gecontroleerd laten uitrazen’ van het virus”? (motie Infectieziektenverspreiding van het kamerlid Simons)
Nederland heeft van alle modern europese landen (EU14) het minste zichtop de feitelijke verspreiding van het coronavirus. Het aantal tests is structureel laag, terwijl het aantal infecties (confirmed cases) structureel hoog is. Het betekent dat Nederland van alle landen het minste in control is, het beeld van de aanwezigheid van het virus in de samenleving is letterlijk het minst scherp. Een groot probleem voor de effectiviteit van het beleid.
Wanneer het aantal bevestigde gevallen hoog is in verhouding tot de mate van testen, suggereert dit dat er mogelijk niet genoeg tests worden uitgevoerd om de uitbraak goed te controleren. In dergelijke landen kan het werkelijke aantal infecties veel hoger zijn dan het aantal bevestigde gevallen. (vertaald uit het engels, http://www.ourworldindata.org/coronavirus-testing)
Een en ander kan worden afgeleid uit een longitudinale analyse van de data van de EU14 op basis van een gekozen vaste reeks meetpunten: de laatste dag van het kwartaal.
Aldus ontstaat een visualisatie middels 8 grafieken: 31/3/’20, 30/6/’20, 30/9/’20, 31/12/’20, 31/3/’21, 30/6/’21, 30/9/’21 en 31/12/’21.
De lezer kan uiteraard de verandering van de landenposities volgen door de tijdas te gebruiken. Het is volstrekt duidelijk dat Nederland het slechtste presteert. Pas op 29 mei 2020 noteert Nederland, dus relatief laat. In het 3e kwartaal 2020 zakt Nederland naar de achterhoede, in het 4e kwartaal komt Nederland steeds meer onderaan de lijst. In 2021 is Nederland gedurende het gehele jaar meestal hekkensluiter.
31 maart 2020 – Nederland (en enkele andere landen) nog geen data30 juni 202030 september 202031 december 202031 maart 202130 juni 202130 september 202131 december 2021
Bronnen:
motie nr. 1502 kamerlid Simons d.d. 3 november 2021
🇳🇱zit bij de landen met een hoge oversterfte en 🇳🇱 is het enige land met 7 golven en 🇳🇱heeft het minste zicht op het coronavirus (^relatie?) in de EU14=🇳🇱🇩🇪🇮🇹🇫🇷🇩🇰🇸🇪🇫🇮🇳🇴🇪🇸🇵🇹🇧🇪🇬🇧🇦🇹🇨🇭
14 januari – bronnenlijst (x); 1260 views(website); viewers op LinkedIn; reactie de Volkskrant
In de Volkskrant van 4 jan. doen de hoogleraren Meester en van den Broek-Altenburg een oproep het door de Tweede Kamer gevraagde onderzoek naar de oversterfte zo snel mogelijk uit te voeren (unaniem aangenomen motie Omtzigt d.d. 1 dec. jl.). Citaat:
In de loop van december liep de oversterfte nog verder op, tot ongeveer 1.200 mensen per week, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De oorzaken voor deze hoge sterfte zijn onduidelijk: het zouden gedeeltelijk (wel of niet geregistreerde) coronaslachtoffers kunnen zijn, het zou gerelateerd kunnen zijn aan uitgestelde zorg, maar we kunnen ook niet uitsluiten dat de massavaccinaties er iets mee te maken hebben. Immers: recent onderzoek toont aan dat het op basis van de huidige gegevens niet uit te sluiten is dat vaccinaties naast beschermend ook tot op zekere hoogte riskant zijn boven de 65 jaar. Tijdens de maand december, waarin opnieuw lockdownmaatregelen werden ingevoerd, zou de verwachting zijn dat oversterfte juist afneemt. Door het gebrek aan brondata is niet vast te stellen wat het effect van de maatregelen op de sterfte is.
Uit internationaal onderzoek blijkt dat er een grote diversiteit is in de verhouding tussen oversterfte en covid-19-gerelateerde sterfte. In sommige landen, zoals bijvoorbeeld Mexico, zien we hoge sterfte en een relatief laag aantal coviddoden. In andere landen zien we hele andere verhoudingen. Deze verhouding geeft deels aan hoe goed het land de piekcapaciteit in de zorg aankan, en deels hoe groot het probleem van covidgerelateerde sterfte is in relatie tot andere problematiek. (1)
Wat is nu ‘de oversterfte’? De oversterfte is de afwijking ten opzichte van de gemiddelde sterfte in de afgelopen jaren in een bepaalde periode, de periode van de coronapandemie (start 1e kwartaal 2020). In de oversterfte zijn alle doodsoorzaken meegerekend, de vervroegde sterfte door het virus, vaak gevolgd door een korte ondersterfte, maar ook de sterfte als gevolg van fataal gebleken uitgestelde zorg.
De oversterfte in Nederland is inderdaad schrikbarend hoog, vergeleken met andere moderne europese landen (EU14: landen west Europa boven 5 miljoen inwoners) De EU14 met de hoogste oversterfte zijn: Spanje (25%), Italië (24%), het Verenigd Koningrijk (23%), Portugal (20%) en op de 5e plaats komt Nederland (19%). Oostenrijk heeft ook 19% oversterfte, maar minder oversterfte per 100.000 inwoners. Bij Nederland is de afwijking tussen het gerapporteerd aantal corona sterfgevallen ten opzichte van de oversterfte het hoogste van alle landen, een factor 1,5 volgens onderzoek op het open source onderzoeksplatform github. (2)
Het CBS houdt sinds enige tijd de gegevens van de pandemie bij: de oversterfte per week, met een uitsplitsing naar leeftijdsgroepen en ook specifiek de oversterfte onder Wlz-gebruikers (mensen met een zwakke gezondheid die in verpleeghuizen verblijven). Tot en met augustus 2021 berekent het CBS het aantal coronadoden 78% hoger dan gemeld bij de GGD. (3.1, 3.2)
De auteurs noemen verschillende denkbare oorzaken. We nemen ze door.
Wordt het aantal coronaslachtoffers wel goed geregistreerd? Nee, zie hiervoor.
Zouden de massavaccinaties er mee te maken kunnen hebben? Dat is niet ondenkbaar, maar dit speelt in de meeste landen. Het is een internationaal vraagstuk, dat grootschalig, langdurig en interdisciplinair onderzoek vergt waarvan (deel)resultaten pas in de loop van de tijd beschikbaar zullen komen in wetenschappelijke publicaties. Zo’n onderzoek op stel en sprong voor Nederland doen, waarbij onze dataverzameling niet goed op orde is, lijkt niet erg zinvol. Het is bekend dat de registraties van het RIVM en de GGD gebrekkig zijn. De NHS (Verenigd Koninkrijk) en Sundhedsstyrelsen (Denemarken) zijn internationaal toonaangevende leveranciers van onderzoeksdata.
Maar er is wel een sterk verband tussen de oversterfte en de uitgestelde zorg. De opmerking van de auteurs dat ‘tijdens de maand december, waarin opnieuw lockdownmaatregelen werden ingevoerd, de verwachting zou zijn dat de oversterfte juist afneemt’ is dan ook ronduit naïef. Immers, de zorg stond bijkans op codezwart!
Het is evident dat de capaciteit van de gezondheidszorg ontoereikend is gebleken. De zorgvraag, reguliere zorg èn pandemische zorg, is structureel te hoog voor de beschikbare capaciteit. Het aantal ziekenhuisbedden is in de afgelopen jaren afgenomen. (4) Het aantal IC-bedden is sinds het uitbreken van corona niet substantieel uitgebreid. (5) Het ziekteverzuim onder zorgpersoneel is historisch hoog (6), mede als gevolg van de opgelopen infecties die mede veroorzaakt zijn door onvoldoende beschikbare persoonlijke beschermingsmiddelen. (7) De vaccinaties zijn te laat gekomen. (8) Op de publieke gezondheidszorg van de GGD’en is de afgelopen jaren bezuinigd (Wpg). (9) Kabinetten hebben niets gedaan met waarschuwingen dat er epidemieën zouden gaan uitbreken. (10) Code zwart is in de ziekenhuizen met kunst en vliegwerk ternauwernood voorkomen, terwijl in de andere delen van de zorg (1e lijn, thuiszorg enz.) misschien wel sprake is (geweest) van een ‘code zwart’. (11) En nu overspoelt omicron de zorg, die al uitgeput is.
Het onderzoek waar de Tweede Kamer om heeft gevraagd kan in elk geval al gedeeltelijk worden afgerond. Het geprivatiseerde en gedecentraliseerde, ‘efficiënte’ nederlandse zorgsysteem bleek niet opgewassen tegen corona.
🇳🇱zit bij de landen met een hoge oversterfte en 🇳🇱 is het enige land met 7 golven en 🇳🇱heeft het minste zicht op het coronavirus (^relatie?) in de EU14=🇳🇱🇩🇪🇮🇹🇫🇷🇩🇰🇸🇪🇫🇮🇳🇴🇪🇸🇵🇹🇧🇪🇬🇧🇦🇹🇨🇭
173 views(website);LinkedIn, zie afb.; Twitter: Likes van Xander Koolman, Jochen Miereau, Daniel van Vuuren, Richard Janssen (allen hoogleraar zorgeconomie, of sociale econometrie).
Laatst ving ik op uit iemands’ mond die niet gevaccineerd is: “Kijk naar de situatie in Israël, dit jaar september, waar de IC’s vol lagen terwijl zo goed als de gehele bevolking al gevaccineerd was”. Mening van een wappie, excusez le mot . Het bracht me tot een samenvattend draadje op twitter, hier te lezen als blog.
Reporter Ties Brock vanuit Tel Aviv, Nieuwsuur 28 nov. 2021
Beeld van Israels aanpak
Ik had een beeld van Israels aanpak, een land met een duidelijke strategie en een directieve top-down aanpak incl. de inzet van geavanceerde digitale controle technologieën, waarbij de individuele privacy ondergeschikt is aan het collectieve veiligheidsbelang. Het beeld van een natie die adequaat reageert en het virus steeds keihard de kop indrukt als het opduikt. Bij de 1e golf werd hard ingegrepen met travel bans, een noodtoestand werd afgekondigd, vergaande sociale beperkingen werden ingevoerd (2 meter afstand) en er was ongetwijfeld een strikte handhaving, herinnerde ik me. De geheime dienst kreeg track-and trace bevoegdheden van mobiele telefoons en dat was uniek in de wereld. Een land met een krachtdadig beleid, iets wat wij volstrekt ontberen.
Israel in vergelijking met de EU14
Hoe zou ik Israël afzetten tegen de EU14? En wat gebeurde er in september 2021? Deze analyse gaat over Israel in relatie tot de EU14: de IEU15.
Israel heeft drie grote golven gehad van hoge aantallen besmettingen en gelijktijdig hoge sterfte en daartussen dalen van lage besmettingsaantallen. De 1e golf die de meeste EU14 landen trof (voorjaar 2020) kwam het land relatief ongeschonden door. De 2e golf: juli-nov ’20; de 3e golf: dec-april ’21; de 4e golf aug-okt ’21. Golven met een opvallend gelijkmatig patroon.
Israel: New cases vs. new recoveries – Bron: worldometers.org
Het huidige cijfer van de Case Fatility Rate (cumulatief #besmettingen/capita en cumulatief #doden/capita) is laag en ligt met 0,61% tussen Noorwegen, Denemarken (de twee landen met de laagste CFR) en Finland in. Het geeft aan dat Israel zich kan meten met de modern europese landen die wij inmiddels toch als het meest succesvol beschouwen bij de bestrijding van de pandemie.
NB De werkelijke CFR van Nederland is hoger.
De kans op herstel van corona is zeer hoog, zo toont ook de grafiek van het cumulatief aantal behandelingen (closed cases) en de sterfte (recovery rate vs. death rate). Israel lijkt vanaf de 1e golf ‘in control’ als het gaat om de effectiviteit van de behandelingen.
Bron: Worldometers.org
Stringency-index: De kracht van overheidsmaatregelen
Op de stringency-index zie je bij Israel abrupte veranderingen tussen krachtige (hoge indexwaarde) en soepele maatregelen (lage indexwaarde). De 1e golf werd keihard de kop ingedrukt, zoals de piek linksboven met de twee torentjes aangeeft. Deze piek was de hoogste van de IEU15. Een totaal ander patroon zien we bij een land als Zweden. (SI-boven: Israel; SI-onder: Zweden)
Vaccinatiegraad en de 4e golf
Israël begon als eerste land met vaccineren. Dus de afname van de initiele bescherming van de gevaccineerden (Pfizer-vaccin) was daar van alle landen IEU15 al het verst gevorderd in september 2021, toen de deltavariant rondging. Relatief weinig mensen waren op 1 september dubbel gevaccineerd (59%).
De Boosterprik
De boosterprik maakt het verschil. Israel begon ook als eerste land met de boosterprik. Op 1 augustus werden de eerste prikken gezet, een maand later had een kwart van de bevolking de booster al gekregen, eind september was dit 37%.
A third vaccination for people aged 60 and above was approved by the government of 29 July 2021. President Herzog was the first to receive the third shot. The third dose eligibility was expanded to health workers and those over 50 on 13 August 2021, to those over 40 and teachers on 19 August 2021,to those over 30 on 24 August 2021, and to anyone 12 or older who received the second shot at least five months prior on 29 August 2021. (wikipedia)
Wat was de oorzaak van de 4e golf? En waarom lag de IC vol?
HAD THE SURGE BEEN CAUSED BY THE PFIZERBIONTECH VACCINE’S WANING EFFECTIVENESS FIVE MONTHS AFTER THE SECOND JAB, OR, WAS THE DELTA VARIANT’S ABILITY TO BREAK THROUGH VACCINE PROTECTION TO BLAME?
De na 5 maanden sterk afgenomen bescherming van het Pfizer-vaccin maakte het land, met het op dat moment relatief laag aantal dubbel gevaccineerden, erg kwetsbaar voor de deltavariant. De scholen gingen open op 1 sept. en Yom Kipper was op 15/16 sept. Het virus kreeg de kans om razendsnel te vermenigvuldigen. Israel heeft net zo weinig IC-bedden capaciteit als wij en dat was in september dus korte tijd een probleem. Israel drukte de deltavariant met de boostercampagne net op tijd de kop in.
Omicronvariant: opnieuw direct ingrijpen
Israel treedt nu opnieuw krachtdadig op tegen de Omicron-variant: het land is al op slot voor internationale reizigers. En de geheime dienst gaat de quarantaine handhaven.
Ik maak veel gebruik van plaatjes en schema’s. Pogingen om veel woorden te pakken in een beeld. Deze schets beeldt de twee werkelijkheden (werelden) uit van onze coronacrisis. De Haagse werkelijkheid, die begint bij het niet openbare OMT-advies, waar de kronkelige beleidsbocht begint en de alledaagse werkelijkheid van de mensen die veelal wordt ingeluid met weer een nieuwe persconferentie…
Erratum 2 jan. 2022 – Om voor mij onbegrijpelijke reden is de weergave van The Economist d.d. 3/12/2021 in blauwe en rood precies verkeerd: de blauwe lijn is het aantal geregistreerde coronadoden, de rode lijn is het aantal gemeten besmettingen. Bijgaand de juiste weergave d.d. 2/1/2022:
Het aantal geregistreerde coronadoden (rood) en het aantal gemeten coronabesmettingen (blauw): 6 golven. Scaled to peak (2 x-assen). Het aantal besmettingen van de 6e golf is nog hoger dan hier weergegeven – net als bij de 1e golf. Bron: The Economist, 3 dec. 2021
1e – Nederland is het enige modern europese land met zes golven. Het bewijs dat het beleid niet effectief is.
2e – De zwakten van het marktgedreven zorgstelsel worden zichtbaar door de pandemie. Nu weer: de traagheid van de boostercampagne. De kwetsbaarheid van de 25 GGD-uitvoeringsorganisaties.
4e – Uiteenrafeling van de onderliggende complexiteit. Het hart van de zorg, de intrinsiek gedreven zorgverlening, bezwijkt. De overheid moet ingrijpen maar doet dit zonder samenhangend idee, zonder plan.
16/10, 9:00 uur – Wat het dashboard dus NIET in beeld brengt.
15/10, 12:15 uur – Retweets van oa. huisartsen, Likes van aantal zorgverleners en medici op LinkedIn
Na maanden werp ik weer eens een blik op het coronadashboard.nl nu de eerste tekenen van een 6e golf zich aandienen.
homepage coronadashboard.nl (14/10/2021)
Een paar dingen vallen me op.
Op de homepage staan Intensive care-opnames, Ziekenhuisopnames, de Vaccinatiegraad en direct daaronder de kaart van Nederland met risiconiveau’s. Die klik ik eerst aan, op de homepage kom ik nog terug:
Het aantal risiconiveau’s is veranderd
Het waren er vijf, toen waren het er vier, nu zijn er nog drie risiconiveau’s (NB: dit heb ik niet precies bijgehouden, ik schrijf vanuit het geheugen): (1) waakzaam, (2) zorgelijk en (3) ernstig. Waarom? Bestaat (4) zeer ernstig opeens niet meer? Het aanpassen van een van de belangrijkste referentiekaders, of ijkpunten, die een totaalbeeld geven van de omvang van de pandemie maakt een betekenisvolle vergelijking (analyse) in de tijd lastig, zo niet onmogelijk. Tenminste, als je overzichtsinformatie wilt geven aan het grote publiek, waar het dashboard toch voor bedoeld is. Het is inconsistent.
Het risiconiveau is: zorgelijk
Het risiconiveau geeft informatie over de druk op de zorg door patiënten met COVID-19. Er zijn drie risiconiveaus mogelijk: (…) Welk risiconiveau geldt, hangt af van het gemiddelde aantal ziekenhuisopnames en het gemiddelde aantal IC-opnames in 7 dagen.
Met andere woorden: de ernst van de pandemie wordt volledig bepaald o.b.v. de druk op de 2e lijnszorg. De spoedeisende hulp, de 1e lijn, de huisartsenzorg en alles daar omheen, de – om in deze terminologie te blijven – 0e lijn, de mantelzorg, de nazorg aan huis van mensen met long covid enz. , waar volgens velen die in de praktijk staan maar ook enkele hoogleraren nu sprake is van een #zorginfarct, het wordt allemaal buiten beschouwing gelaten. Is daar geen corona, dan?
Wat zegt dit?! Er is weinig fantasie voor nodig om dit ‘framing door de overheid’ te noemen en dit is nog mild uitgedrukt. Het coronadashboard is – helaas – verworden tot een advertorial van het coronabeleid.
Eerdere bijdrage aan het coronadashboard van de overheid (Position paper voor de Lessons Learned van minVWS)>
Gijs van Loef 