Goede samenvatting van de wetenschapstoets die inderdaad niet lichtvaardig oordeelt over het stuk wat VWS heeft geschreven, Marino van Zelst
Gisteren was het Rondetafelgesprek van de commissie VWS over het lange termijn coronabeleid van het kabinet. Veel deskundigen zijn gehoord over verschillende aspecten van het beleid. Het beleid is beschreven in de kabinetbrief van 1 april jl. (geen grap; ‘beleidsstuk’).
Uitslag beleidsstuk kabinet: 5 x Zwak en 3 x Onvoldoende.
Op grond van de Comptabiliteitswet 2016 is een wetenschapstoets uitgevoerd van het beleidsstuk. Er zijn drie oordelen mogelijk: een onderwerp krijgt een ‘voldoende’, ‘verdient aandacht’ of is een ‘verbeterpunt’. Anders geformuleerd, de drie mogelijke oordelen zijn ‘voldoende’, ‘zwak’ of ‘onvoldoende’. Iets anders is er niet van te maken.
De acht onderwerpen zijn: 1e Vindbaarheid van de informatie; 2e De maatschappelijke opgave, de bedoeling van het beleid; 3e De ingezette beleidsinstrumenten; 4e De doeltreffendheid van het beleid; 5e De doelmatigheid van het beleid; 6e De financiële gevolgen voor het Rijk; 7e De financiële gevolgen voor maatschappelijke sectoren en derden; 8e De evaluatieparagraaf.
Het resultaat? 5 Onderwerpen ‘verdienen aandacht’, 3 onderwerpen zijn een ‘verbeterpunt’, er is geen enkele voldoende. De drie onvoldoendes zijn voor de vindbaarheid van informatie (1e) en de financiële gevolgen voor het Rijk (6e) en de samenleving (7e).
NB Het is vrij zeker dat er nieuwe golven van het gemuteerde coronavirus aankomen.
Na het ongelukkige optreden van Ernst Kuipers bij het verdedigen van het 2G-beleid (rapport TU Delft) werd mijn aandacht getrokken door de podcast de Kamer van Klok (hoofdredacteur de Volkskrant)>
Enkele gedachten bij het beluisteren ervan. Ik hoor bevestiging van mijn kritische analyse van de onvermijdelijkheid van de lockdown in december 2021 – de nederlandse gezondheidszorg was ‘groggy’ en het risico van de onbekende nieuwe omicronvariant was te groot om niet hard in te grijpen vanuit het voorzorgprincipe -, bij o.a. Maarten Keulemans.
Sheila Sitalsings’ stelling dat dat wat meetbaar is: data (en de visuele weergave ervan) de neiging heeft te gaan domineren in beschouwing en analyse is een waarheid als een koe. Dit mechanisme, Data Domineren het Debat, heeft verstrekkende gevolgen. De maatschappelijke schade van het crisisbeleid is, op economische berekeningen (‘theoretische data’) na, moeilijk in beeld te brengen en krijgt daardoor te weinig aandacht. Haar collega’s beamen het.
Maar vervolgens bezondigt men zich aan dezelfde kortzichtigheid door het Deense succes (coronabeleid) af te doen met ‘dat ze het testen zo goed onder controle hebben’. Ergo: data. Waar men aan voorbij gaat zijn de maatschappelijke omstandigheden in Denemarken, die sterk afwijken van de onze. Het draagvlak onder de Deense bevolking voor het gevoerde beleid is hoog. Het vertrouwen in de instituties is groot. De solidariteit tussen mensen onderling is fundamenteel en schraagt de verzorgingsstaat. Voor Denen staat de volksgezondheid voorop, het gemeenschappelijk welzijn, niet de eigen persoonlijke gezondheid. Gelukkig zijn ook hier wel data van beschikbaar. Maar deze zullen misschien minder lekker scoren in de media?
Aan het eind komt de verwaarlozing van de publieke diensten (Belastingdienst etc.) ter sprake. Het is sinds 1998 mijn hoofdthema. Jarenlange bezuinigingen zijn een belangrijke oorzaak, bezuinigingen zijn meetbaar, maar wat zijn de maatschappelijke gevolgen? Die zijn moeilijk meetbaar. Eindelijk komen ze in beeld.
De laatste #oversterfte golf in heel modern Europa (EU14) is voorbij. Alleen in 🇳🇱en 🇦🇹 kwam de golf gedurende een maand boven +30% uit, 🇳🇱piek begin december van +45%was ongeëvenaard. Harde indicatie dat het bewierookte 🇳🇱zorgstelsel 'groggy' was. (Afb. EU14, 🇳🇱 🇦🇹 en 🇩🇰) 1/ pic.twitter.com/HPuVpBbxW7
🇳🇱zit bij de landen met een hoge oversterfte en 🇳🇱 is het enige land met 7 golven en 🇳🇱heeft het minste zicht op het coronavirus (^relatie?) in de EU14=🇳🇱🇩🇪🇮🇹🇫🇷🇩🇰🇸🇪🇫🇮🇳🇴🇪🇸🇵🇹🇧🇪🇬🇧🇦🇹🇨🇭
Ik maak veel gebruik van plaatjes en schema’s. Pogingen om veel woorden te pakken in een beeld. Deze schets beeldt de twee werkelijkheden (werelden) uit van onze coronacrisis. De Haagse werkelijkheid, die begint bij het niet openbare OMT-advies, waar de kronkelige beleidsbocht begint en de alledaagse werkelijkheid van de mensen die veelal wordt ingeluid met weer een nieuwe persconferentie…
Luister effe wat hij zegt namens alle Intensivisten en laten we aub met z’n allen ons steentje bijdragen om die besmettingen omlaag te krijgen! Dit is echt een noodkreet! https://t.co/uJZrqHSELo
Is er sprake van een zorginfarct? Wat zeggen de cijfers?
de 6e golf
De 6e golf is begonnen, alsof het virus vrij spel heeft in ons land. Geen enkel ander modern Europees land (EU14) evenaart dit aantal coronagolven, het maximum is 5,5 (UK). Het indiceert de grilligheid en onbeheersbaarheid van het nederlandse beleid dat juist niet (NB: maar eerste wel, de groepsimmuniteit gedachte) het vrij rondgaan van het coronavirus als uitgangspunt heeft. Het indiceert ook een vrijwel permanente druk op het zorgsysteem. Alleen in de zomer van 2020 en juni 2021 was de extra (corona)druk op de zorg tijdelijk lager. Zo beschouwd is dit een indicator van het #zorginfarct.
Dagelijks aantal besmettingen (boven) en dagelijks aantal doden op dezelfde tijdschaal (x-as). Bron: worldometers.info, 3 dec. 2021 De 1e golf week sterk af: er vielen de meeste coronadoden, terwijl het gemeten aantal besmettingen erg laag was. Maar in werkelijkheid was het aantal besmettingen natuurlijk veel hoger.
de oversterfte
De 1e golf bracht een groot aantal coronasterfgevallen. Na de 1e golf was er een korte periode enige ondersterfte, verklaarbaar, veel stokoude mensen overleden door het virus een aantal maanden eerder. Maar sinds augustus 2020 zien we opnieuw een oversterfte, alleen in de maand maart 2021 een ondersterfte, die blijvend is tot op heden. We weten inmiddels dat de levensverwachting voor het eerst sinds decennia is gedaald. De nu structurele oversterfte is een indicator van het #zorginfarct.
Volgens het CBS is de oversterfte dit jaar tot en met september 5.350 doden. In 2020 bedroeg de oversterfte 14.603 doden. Vanaf 1 januari 2020 bedraagt de totale oversterfte afgerond 20.000 doden.
Excess mortality in the Netherlands. Bron: ourworldindata.org, 3 dec. 2021De levensverwachting is in 2020 gedaald met 0,7 jaar tov. 2019. Bron: Eurostat
de RIVM-indicatoren
In de afgelopen tijd zijn er steeds meer kwaliteitsindicatoren beschikbaar gekomen op de website van het RIVM http://www.volksgezondheidenzorg.info Een overzicht staat op:
Er is een selectie gemaakt van indicatoren die algemeen zijn (geen specifieke aandoening of ziekte), een aanwijzing vormen voor werkdruk en/of de kwaliteit van de geleverde zorg en een meerjarenbeeld geven (minimaal 5 jaren, doorlopend tot in het heden) waardoor trends zichtbaar zijn. Het betreft in totaal 14 indicatoren. Vrijwel alle indicatoren (12 van de 14) geven aan dat de zorg onder steeds grotere druk staat. De cijfers bevestigen het beeld van een sluipend zorginfarct.
De cijfers lopen altijd achter op de werkelijkheid, zo’n 2 jaar. Ze geven de trends aan. En toen kwam de corona pandemie…
NB1: het RIVM geeft in de helft van de gevallen (7 op 14) een m.i. verkeerde duiding van de trend, in alle gevallen te positief (RIVM zegt stabiel over tijd /neutraal , terwijl de trend neerwaarts/negatief is). Dit wordt hier aangegeven. NB2: op basis van deze criteria zijn alle relevante indicatoren geselecteerd, er is niet selectief geshopt . NB3: cijfers over aanbod van capaciteit zijn niet relevant, net zo min als zorgvraagcijfers. De druk op de zorg komt tot stand in de confrontatie van vraag en aanbod. NB4: kostenindicatoren zijn evenmin relevant.
16/10, 9:00 uur – Wat het dashboard dus NIET in beeld brengt.
15/10, 12:15 uur – Retweets van oa. huisartsen, Likes van aantal zorgverleners en medici op LinkedIn
Na maanden werp ik weer eens een blik op het coronadashboard.nl nu de eerste tekenen van een 6e golf zich aandienen.
homepage coronadashboard.nl (14/10/2021)
Een paar dingen vallen me op.
Op de homepage staan Intensive care-opnames, Ziekenhuisopnames, de Vaccinatiegraad en direct daaronder de kaart van Nederland met risiconiveau’s. Die klik ik eerst aan, op de homepage kom ik nog terug:
Het aantal risiconiveau’s is veranderd
Het waren er vijf, toen waren het er vier, nu zijn er nog drie risiconiveau’s (NB: dit heb ik niet precies bijgehouden, ik schrijf vanuit het geheugen): (1) waakzaam, (2) zorgelijk en (3) ernstig. Waarom? Bestaat (4) zeer ernstig opeens niet meer? Het aanpassen van een van de belangrijkste referentiekaders, of ijkpunten, die een totaalbeeld geven van de omvang van de pandemie maakt een betekenisvolle vergelijking (analyse) in de tijd lastig, zo niet onmogelijk. Tenminste, als je overzichtsinformatie wilt geven aan het grote publiek, waar het dashboard toch voor bedoeld is. Het is inconsistent.
Het risiconiveau is: zorgelijk
Het risiconiveau geeft informatie over de druk op de zorg door patiënten met COVID-19. Er zijn drie risiconiveaus mogelijk: (…) Welk risiconiveau geldt, hangt af van het gemiddelde aantal ziekenhuisopnames en het gemiddelde aantal IC-opnames in 7 dagen.
Met andere woorden: de ernst van de pandemie wordt volledig bepaald o.b.v. de druk op de 2e lijnszorg. De spoedeisende hulp, de 1e lijn, de huisartsenzorg en alles daar omheen, de – om in deze terminologie te blijven – 0e lijn, de mantelzorg, de nazorg aan huis van mensen met long covid enz. , waar volgens velen die in de praktijk staan maar ook enkele hoogleraren nu sprake is van een #zorginfarct, het wordt allemaal buiten beschouwing gelaten. Is daar geen corona, dan?
Wat zegt dit?! Er is weinig fantasie voor nodig om dit ‘framing door de overheid’ te noemen en dit is nog mild uitgedrukt. Het coronadashboard is – helaas – verworden tot een advertorial van het coronabeleid.
Eerdere bijdrage aan het coronadashboard van de overheid (Position paper voor de Lessons Learned van minVWS)>
Het beeld rijst op van een rijksoverheid die vanuit het ene machtscentrum een centrale aanpak organiseert (publieke sturing door het LCH) maar zichzelf in de wielen rijdt doordat een ander machtscentrum van diezelfde rijksoverheid een zorgcowboy een volmacht verstrekt op diens voorwaarden (private sturing – Relief Goods Alliance BV ).
update 16 juni – Follow The Money: ‘Top VWS wist dat Sywert van Lienden een luchtkasteel bouwde – toch kreeg hij zijn deal‘
Op 8 juni jl. heeft minister van Ark een kamerbrief verstuuurd ‘Extern onderzoek inkoop persoonlijke beschermingsmiddelen‘. Excuses dat ik dit bericht nu pas meld.
“De neoliberale mediageile Staat der Nederlanden ten top: een BNér zonder kwalificaties maar met een grote bek dicteert de overheid Wat en Hoe te doen. #sywertgate De gevolgen zullen meevallen, maar zouden verstrekkend moeten zijn. Banenenrepubliek NL.”
Die ik na een uur weer verwijderde omdat ik dit toch te scherp vond…
Maar de werkelijkheid die zich in de media ontvouwt prikkelt de zinnen. Is het toch niet een treffende typering?
Beluister hier de twee reportages van Buitenhof (op 6 juni, het interview met Sywert van der Lienden) en Met het Oog op Morgen (op 7 juni, het interview met Rob van der Kolk, destijds verantwoordelijk voor het Landelijk Consortium Hulpmiddelen).
Het beeld rijst op van een rijksoverheid die vanuit het ene machtscentrum een centrale aanpak organiseert (publieke sturing door het LCH) maar zichzelf in de wielen rijdt doordat een ander machtscentrum van diezelfde rijksoverheid een zorgcowboy een volmacht verstrekt op diens voorwaarden (private sturing – Relief Goods Alliance BV ).
Gijs van Loef 