EXCESS MORTALITY RANKING 2024 – de gemiddelde oversterfte in 2024
17 april 2024 – update cijfers OurWorldinData. Nederland heeft de hoogste oversterfte in 2024, afgezet tegen de baseline 2015-2019. Tussen haakjes het aantal weken waarvan cijfers bekend zijn. Vijf landen hebben cijfers t/m week 13, waaronder Nederland. NB Denemarken heeft cijfers van 5 weken. De overall trend is dalend. NB Zweden ontbreekt.
De excess mortality (oversterfte) is per land berekend door het optellen (+%) en aftrekken (-%) van de weekpercentages van de sterfte vanaf de 1e week van het jaar tot de meest recente week van het jaar, gedeeld door het aantal weken. De cijfers van ourworldindata zijn de brondata. De uitkomst is het oversterfte-, dan wel ondersterfte percentage. De tabel Excess Mortality Ranking E14 is een exacte weergave van ourworldindata (zie grafiek, tijdvak jaar 2023) in de vorm van een staafdiagram.
EXCESS MORTALITY RANKING 2020 > HEDEN – de gemiddelde oversterfte gerekend vanaf 2020, dus vanaf het begin van de corona pandemie. Onder: grafiek OurWorldinData (idem).
EXCESS MORTALITY RANKING 2021 > HEDEN – de gemiddelde oversterfte gerekend vanaf 2021, dus vanaf het begin van de vaccinaties tegen corona. Onder: grafiek OurWorldinData (idem).
vanLoef Research heeft het rapport na 6 weken vrijgegeven. Het verscheen op 2 feb., prijs 10 euro.
Met uitgebreide analyses zet Gijs alle Coronafeiten nog eenmaal op een rij. Ik kijk uit naar de reacties van de vele deskundigen die ons land inmiddels rijk is. Hopelijk kunnen we nu eindelijk de rijen eens sluiten – Jaap van den Heuvel, Professor emeritus Healthcare Management
vanLoef Research toont aan dat de oversterfte in Nederland sinds de uitbraak van corona in 2020 tot de allerhoogste van heel West-Europa behoort. Download hier het rapport:
2.740 views website – meest gelezen in 2023 (gepubliceerd op 22/5/’23, updates bovenaan, scroll naar beneden voor de publicatie)
Likes van o.a.: Richard Janssen, emeritus hoogleraar in Governance&Management HCO’s Erasmus universiteit ESHPM; Diana Delnoij, hoogleraar sturing op kwaliteit en doelmatigheid van zorg, tevens scientific officer Zorginstituut Nederland; 5 huisartsen; Hedwig Vos, hoogleraar huisartsenzorg; verschillende medisch specialisten; verschillende verpleegkundigen; meerdere medisch data analisten; en anderen, waaronder veel patienten (met longcovid).
16 januari 2024 – update cijfers Eurostat t/m november 2023. Het verschil tussen Nederland en de EU is nog groter geworden. Gerekend vanaf jan. ’22, de tweede helft van de ;pandemische periode, is het maandelijkse oversterfte percentage van Nederland 4,6% hoger dan het EU percentage.
Alle maandpercentages opgeteld: Nederland scoort 277,4% oversterfte (over 23 maanden), EU scoort 171,4% oversterfte. Het verschil is 106%/23 maanden=4,6%/maand.
Eerdere updates na publicatiedatum
15 december 2023 – update cijfers Eurostat. Het verschil tussen Nederland en de EU neemt verder toe. Tot en met oktober is het verschil in oversterfte in de 2e helft van de pandemische periode (vanaf jan 2022 – heden) 4,33% per maand (95,3%/22 maanden). De divergerende lijnen geven in één oogopslag weer hoe dramatisch de oversterfte in ons land zich blijft ontwikkelen in vergelijking met de EU.
update 16 november 2023 – Eurostat. Het verschil in oversterfte neemt nog verder toe ten nadele van Nederland. In september was de oversterfte in NL 12,7%, in de EU ‘slechts’ 3,2%. Het absolute verschil in het 2e tijdvak vanaf jan. 2022 t/m heden is 85% ten nadele van Nederland. Dit is, omgerekend, 4% meer oversterfte in NL dan in de EU in elke maand vanaf januari 2022.
In geel de nieuwe cijfers vanaf jan. 2022 t/m sept. 2023 van de EU en NL.
Niemand uit de media, uit de overheid, uit de wetenschap die hier gewoon openlijk aandacht voor vraagt.
Steunbetuigingen voor deze waarheidsvinding komen uit een kleine twitterbubbel.
Ik ga geen ingezonden stukken schrijven. 'k Ben klaar met de huichelachtigheid. https://t.co/u4ZF5JvSdp
17 oktober 2023 – update Eurostat. Het verschil in oversterfte neemt verder toe ten nadele van Nederland. In augustus was de oversterfte in NL 9.4%, in de EU ‘slechts’ 3,1%.
Eurostat cijfers t/m augustus
21 september – updates Excess Mortality Ranking E14 en Eurostat. De grafieken spreken voor zich. De analyse wordt telkenmale bevestigd door de nieuwste cijfers. Dit is geen seeking evidence.
17 augustus 2023 – update cijfers tot en met de maand juni 2023 Eurostat.
Dramatische verslechtering van het oversterftebeeld van Nederland in vergelijking met het gemiddelde van alle EU-landen. Alhoewel de absolute cijfers van andere bronnen lager zijn – hetgeen voor alle landen geldt – illustreert dit nogmaals de uitzonderlijk hoge en aanhoudende oversterfte in Nederland.
2 augustus 2023 – De grafiek oversterfte NL vanaf januari 2022 tot meest recente cijferdatum 9/7/’23 geeft een eerste indicatie (ourworldindata) . Na bijna anderhalf jaar zouden we voor het eerst een zekere mate van ondersterfte zien in de orde van -5%. Het laatste cijfer van 9/7 dat de grootste ondersterfte laat zien sinds begin 2022, is hoogst onzeker.
Vergelijking van de grafieken van ourworldindata en eurostat. Tussen de zwarte blokken zijn identieke perioden. Duidelijk te zien is dat de cijfers van eurostat hoger liggen.
15 juli 2023 – update cijfers van de maand mei 2023 Eurostat.
De oversterfte was in de maand mei in NL 7,5%, in de EU 2,9%. Het absolute verschil in oversterfte tussen NL en de EU neemt toe. De gemiddelde oversterfte in 2023 in NL is 9,5% (47,6 : 5), in de EU 1,9% (9,6 : 5). Het verschil is een factor 5.
16 juni 2023 – update cijfers van de maand april 2023 Eurostat.
Het verschil tussen NL en de EU over het tijdvak 2022 t/m heden wordt groter: de relatieve oversterfte in NL stijgt t.o.v. de EU. (het verschil was 45,2%, het is nu 50,6% nadelig voor NL). De gemiddelde oversterfte NL is volgens Eurostat dit jaar 7 x hoger dan in de EU (39,6 : 5,5).
1 juni – wijziging in tekst: ‘EU14 ipv. EU15‘ (EU15 is incl. Ierland)
31 mei 2023 – Waar blijven de reacties? Op LinkedIn bij vier academische ziekenhuizen 167 views (het Diakonessenhuis: 57). Openlijk ‘Likes’ van zes huisartsen, een hoogleraar huisartsenzorg, verschillende medisch specialisten, medisch data analisten en anderen. Hoe is het mogelijk dat zo’n groep gekwalificeerde personen zich uitspreekt, dat er zoveel aandacht voor de oversterfte is binnen de organisaties van de topmedische zorg, maar dat de media blijven zwijgen?
26 mei – update grafieken
Ongekende oversterfte NL onomstotelijk bewezen
22 mei 2023 – Nederland wacht op de nieuwe cijfers van het aantal overledenen tot en meet week 18 van statline (CBS), een eerste prognose. Pas na circa een half jaar worden sterftecijfers definitief, zolang er nog (plus)mutaties zijn worden de cijfers met een asterisk* geduid. Maar wat de nieuwe cijfers ook zijn, de feiten liegen er al lang niet meer om.
De laatste ondersterfte van enige betekenis was in week 9 van 2022, langer dan een jaar geleden. Pas nu, 60 weken verder, rapporteert CBS voor het eerst een week met een ondersterfte (‘mindersterfte’) van nog geen -5%, nl. week 17 van 2023. Volgens de definitie van het CBS is dat nog geen ondersterfte.
Ruim 1 jaar geen ondersterfte, louter meersterfte/oversterfte… Deze vaststelling krijgt pas werkelijk betekenis als we internationaal vergelijken. Immers, alle landen zijn getroffen door de pandemie en alle landen hebben meervoudige vaccinaties gedaan.
Wie zich verdiept in de verschillende beschikbare bronnen van de oversterfte van landen, gevolg van de corona pandemie, kan maar een conclusie trekken: de oversterfte in Nederland is ongekend hoog in vergelijking met andere landen, de landen om ons heen en iets ruimer genomen, de landen die voorheen West-Europa vormden (EU14).
Dit is, samengevat, het beeld. Vergeleken met de buurlanden heeft alleen het Verenigd Koninkrijk (inmiddels geen EU-lid meer) een hogere cumulatieve oversterfte. In vergelijking met West Europa, dus inclusief de Scandinavische landen, de Alpenlanden en Zuid-Europa, hebben naast het VK alleen Italie, Spanje en Oostenrijk een grotere cumulatieve oversterfte. Dit jaar, 2023, is de oversterfte in Nederland nog steeds veel groter dan in onze buurlanden, uitgezonderd het VK.
12 Landen van de Europese Unie hebben een lager percentage oversterfte (% annual deaths) dan Nederland en dan tellen Noorwegen en Zwitserland nog niet mee.
De EU gemiddeld (28 landen) en Nederland zijn onderling met wisselende pieken en dalen in balans tot het 2e kwartaal van 2022. Daarna presteert Nederland aanzienlijk slechter dan de EU. Zie de cijfers:
Alle percentages over/ondersterfte zijn opgeteld en weergegeven in 2 tijdvakken 2020+2021 en 2022+2023/heden. Vanaf 2022 heeft Nederland opgeteld 45,2% meer oversterfte (het verschil tussen 179,5 en 134,3). Omgerekend is dit +3% oversterfte meer per maand.
Meest gelezen onderzoeksartikel in 2023: 'Ongekende oversterfte NL onomstotelijk bewezen'
Hoe is het mogelijk dat zo’n groep gekwalificeerde personen zich uitspreekt, maar dat de media blijven zwijgen? Waar blijven de reacties vanuit de kenniscentra? >https://t.co/2C20OA1B9opic.twitter.com/0D31X9yLdE
Het is bevreemdend dat de media de analyses van de oversterfte NL in internationaal opzicht niet brengen. Onderzoeken vanuit @ZonMw gaan naar alle waarschijnlijkheid geen antwoorden geven. Want NL is medisch gezien geen corona-eiland. https://t.co/wOKpWztdFV
'Nederland wacht op nieuwe cijfers van het aantal overledenen t/m week 18 van statline (…) Wie zich verdiept in de oversterfte van landen kan maar één conclusie trekken…' Lees verder >https://t.co/2C20OA1B9o#oversterftepic.twitter.com/HrIgYE5eTd
Ik vind het ongehoord. We moeten ons kapot schamen! Hoogste oversterfte% na 🇬🇧 in 2023 (!) @gijsvanloef obv. data @OurWorldInData; Hogere oversterfte dan EU gemiddeld (!) sinds 2020 @Eurostat; Op 4 na hoogste oversterfte% annual deaths EU14 🇮🇹🇪🇸🇬🇧🇦🇹sinds 2020 @github@ZonMW?! pic.twitter.com/B6JxJXVaZS
Mijn belangrijkste reacties op commentaren op LinkedIn
answering Chi Lueng Chiu – ‘Thanks, Chi. The quality of care is, obviously, the HUGE UNKNOWN. I would say the quality of care in the Netherlands in terms of knowledge and skills of healthcare professionals and suppliers is excellent. But the quality of care in terms of capacity (i.e. hospital beds, IC-units, nursing homes etc.) is not, it’s not sufficient, due to fixed macro budgets (that’s necessary!) in a market healthcare system which is driving up costs of all kinds of supplies and resources, rather than creating benefits, because of a lot of reasons, with common ground ‘healthcare is profitable’. Also, the very idea of competition in healthcare is detrimental to smooth operations. Furthermore, still talking about the quality of PUBLIC HEALTHCARE, a strong prevention policy is lacking and public education is confusing and inconsistent.‘
beantwoording Michiel Gielen – ‘Onnauwkeurig antwoord. De hamvraag is wat Nederland anders maakt dan de landen om ons heen. Corona, hittegolf en griep spelen elders ook. Je komt inderdaad uit bij ‘uitgestelde zorg’ en dan moet je inzoomen op de manier waarop wij ons zorgstelsel anders hebben georganiseerd dan de landen om ons heen. En dan stuit je op ‘marktwerking’, zich manifesterend op verschillende manieren: gebrekkige samenwerking, uitholling van de publieke gezondheidszorg, cherry picking alom, inkoop van minimumcapaciteiten door zorgverzekeraars (overcapaciteit is louter een kostenpost indien de publieke/collectieve waarde van zorgvoorzieningen ontkent wordt) en bureaucratisering met vele ongewenste gevolgen zoals verhindering van gestroomlijnde zorgverlening…’
Mijn Hypothese ‘De oversterfte is de belangrijkste indicator van de kwaliteit van een zorgstelsel bij een pandemie’
De grafiek toont de drie hoogste oversterftepieken (week) en, omgekeerd, de vier enige ondersterfte perioden met het grootste ondersterfte% sinds het uitbreken van de corona pandemie.
Opvallend is de kleine ondersterfte in 2023, vergeleken met de ondersterfte in de eerste kwartalen van 2021 en 2022. Alleen het UK scoort in 2023 nog hoger (=slechter) met – 1,12%. Uiteraard is dit een momentopname.
BLOG AFGESLOTEN, alleen vervolg / doorlopen DOSSIER EXCESS MORTALITY RANKING EU14 2022 en 2023
27 januari 2023 – Beste lezers, aangezien CBS geen uitleg geeft, rond ik de dossiers 1 (voorspelling oversterfte) en 2 (monitor CBS-data) af. Zojuist plaatste ik deze tweet:
Oversterfte monitor CBS-data (slot) Aangezien een antwoord uitblijft maak ik nu de voorlopige balans op. Op 1 en 2 jan. 2022 moet de oversterfte 490 doden zijn geweest, dit komt overeen met een percentage 95%. Uiteraard klopt dit niet. >https://t.co/EJRrHnJHPH@statistiekcbspic.twitter.com/tbxnA48q5V
Beste volgers , de berichtgeving over de #oversterfte in 2022 door @statistiekcbs roept meerdere vraagtekens op. Ik ben met stomheid geslagen door het gebrek aan transparantie in de berichtgeving. Een verschil van bijna 1.100 doden tussen wat @statistiekcbs zegt en @volkskrant?
12 jan. – CBS: “Publicatie nieuwsbericht jaarcijfer inmiddels verplaatst naar 25 januari”. Tot 11 jan. stond de publicatieplanning op 20 januari a.s..
Er zijn drie lopende oversterfte data-dossiers op mijn website:
Mijn voorspelling van de oversterfte in 2022: ruim 8,5% oversterfte, zeker 13.200 sterfgevallen. Gebaseerd op CBS, met toevoeging van specifieke expertise. Inmiddels getoetst aan uitkomsten, ik zat te laag, zowel qua percentage als qua aantal. Zie tabel boven, tabel onder geeft het weekoverzicht. Zie verder: https://gijsvanloef.nl/2022/12/27/schatting-oversterfte-nederland-2022/ AFGESLOTEN
De EXCESS MORTALITY RANKING EU14 2022. Gebaseerd op de data van Ourworldindata met het CBS cijfer voor Nederland. Dat betekent dat de Nederlandse positie in de ranglijst meer actueel en daarmee nauwkeuriger is dan de posities van de andere 13 landen. Italie loopt notoir achter met data. Zie: https://gijsvanloef.nl/2022/07/08/op-zoek-naar-een-goede-oversterfte-ranglijst/
Hiernaast doe ik zelfstandig onderzoek naar de werking van het zorgstelsel. Het zorgstelsel van gereguleerde marktwerking waarbij samenwerking tussen disciplines problematisch is en een integrale, patientgerichte behandeling frustreert, heeft een negatieve uitwerking. Deels wordt de langdurige en relatief hoge oversterfte hierdoor veroorzaakt. Zie: https://gijsvanloef.nl/2022/09/26/oversterfte-nederland-opmerkelijk-hoog/
Wat is er gebeurd met de nederlandse oversterfte cijfers van 2022 in de internationale bronnen?
Uitgangspunt zijn de cijfers van het CBS. Zoals al eerder werd opgemerkt, is er iets vreemds aan de hand met de cijfers van Nederland vanaf 2022 in de wereldwijd toonaangevend bronnen The Economist en Ourworldindata (zie grafiek gepubliceerd op 6 nov.). In eerste instantie betreft het een analyse van Ourworldindata, de excess mortality percentages. Een verzoek aan Ourworldindata om opheldering brengt ons niet verder (zie email). Er is contact gezocht met de World Mortality Dataset.
Een nadere analyse van de cijfers van The Economist brengt het volgende aan het licht.
Uitkomst vergelijking The Economist met CBS op vier tijdvlakken 2020-2022
Vergeleken zijn de cijfers van vier perioden van 5 aaneengesloten weken. De vier perioden zijn: A) start pandemie (weken 11 t/m 15 2020); B) een jaar later (weken 10 t/m 14 2021); C) de laatste maand 2021: internationale oversterftepiek NL (weken 48 t/m 52 2021); D) het begin 2022, direct aansluitend op C) (weken 1 t/m 5 2022).
Resultaat
A) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: 3% (6020 om 5845 doden), aantal doden exact hetzelfde, aantal verwachte doden verschil van 1%;
B) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: -100 doden (klein getal), aantal doden exact hetzelfde;
C) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS: 4% (4782 om 4595 doden), aantal doden verschil : 0,5%, aantal verwachte doden verschil van 2%;
D) verschil in oversterfte tussen The Economist en CBS 90% (-1308 ondersterfte versus -688 ondersterfte), aantal doden verschil van 4,5%.
Tot en met het eind van 2021 lopen de cijfers van The Economist in pas met het CBS. Vanaf 2022 zijn de wekelijkse verschillen tussen The Economist en het CBS opeens systematisch heel groot, statistisch onmogelijk?! Doortellend t/m 2 oktober 2022 (week 39) komt The Economist op een absolute oversterfte van 3.355 doden in 2022, terwijl het CBS op 7.338 komt, meer dan 2 x zoveel (219%)?! (zie tabel, rechts)
NB: De verschillen tussen het CBS en Ourworldindata zijn in 2022 nog veel groter! Gevisualiseerd, is dit wat er gebeurd is met de weergave van de nederlandse cijfers (CBS):
(o.b.v. een visuele vergelijking van de grafieken; boven: screenshot 22/7/’22, onder: screenshot 8/11/’22)
update 6 november – vier versies NL-data in een grafiek
Bij analyse van de excess mortality data van The Economist zien we dat de cijfers (per week, per land) systematisch hoger zijn dan bij ourworldindata. O.b.v. een aantal landen kom ik tot een verschil van factor 1,15 tot 1,38 hoger bij The Economist. Maar bij Nederland is het beeld compleet afwijkend.
Hier de vier versies van Nederland: 2 versies ourworldindata (data 28/10, data 21/10), de CBS-versie en de The Economist-versie. NB De CBS-versie (paarse lijn) ligt het hoogste, daaronder de oude versie van ourworldindata die de CBS-grafiek regelmatig raakt. Daaronder (okergele lijn) de The Economist versie en onderaan de nieuwe ourworldindata-versie (grijze lijn). NB Bij de andere landen (EU14) is er vrijwel geen waarneembaar verschil tussen de verschillende ourworldindata-versies en dat is logisch (28/10 versus 21/10).
update 4 november – Grafiek NL-data op ourworldindata oude versie (1) en nieuwe versie (2).
Wetende, dat er altijd correcties van sterftecijfers achteraf zijn bij elk land (met de UK als toonbeeld van voorspelbaarheid, systematisch minimale correcties met terugwerkende kracht en Italie als notoire ‘achterloper’ van recente data), correcties die varieren en kleiner worden naarmate het langer geleden is, is het vaste patroon van de plotsklapse wijziging van de Nederlandse data die helemaal terug gaat naar week 1/22 hoogst opmerkelijk. Het klopt niet. Het kan gewoon niet. Ergens in dit dataproces is gerommeld. (met de brongegevens van het CBS)
Grafiek NL-data op ourworldindata. Bovenste lijn: oude versie (1) en nieuwe versie daaronder (2). NB Het verschil is een factor 3,5 in procentpunten. Y-as: % over/ondersterfte. X-as: de weken in 2022. De oude versie ligt op het nivo van het CBS.
update 3 november – antwoord van dhr. Ruben van Gaalen, waarvoor dank.
De vraag blijft: Hoe is het mogelijk dat op ourworldindata de nederlandse oversterfte opeens met een factor 3,5 is gedaald?! Ook op The Economist zijn de nederlandse sterftecijfers veel lager dan die van het CBS, maar weer niet zo laag als bij ourworldindata.
The Economist – Met enig nattevingerwerk kom ik uit op 41% lager. En waarom zijn alle weekcijfers (zowel het aantal doden, als het verwacht aantal doden) anders dan bij het CBS?
Wat is er hier toch aan de hand, wie kan deze enorme verschillen verklaren?
Hartelijk dank, beste Ruben. Mijn vraag betreft niet het CBS, integendeel, daar baseer ik mij nu juist op zoals u weet. Mijn vraag is: Heeft u een idee waar deze opmerkelijke 🇳🇱data opeens vandaan komen?
In de laatste internationale statistieken van de excess mortality zien we een hoogst opmerkelijke wijziging van de Nederlandse cijfers (ourworldindata.org; economist e.d.). Het zou erop neerkomen dat de oversterfte op jaarbasis in een klap met een factor 3,5 kleiner wordt. Dat is natuurlijk niet waar. Maar hoe komt dit?
De nederlandse cijfers zijn opeens vanaf week 1 2022 zeer sterk verlaagd. Tot en met de laatste meting (week 39, de laatste week die vergeleken kan worden) zijn de oversterfte percentages van Nederland 3,5 keer kleiner geworden, rekenkundig een verlaging van 100% (oude totaal=100%) naar 28,93% (nieuwe totaal). Bij alle landen zijn de verschillen tussen beide lijsten, verschillen die het gevolg zijn van normale mutaties achteraf die bij alle landen voorkomen, kleiner dan 5% (4 landen rond de 4% a 5%: Duitsland, Spanje, Italie, Zwitserland), bij 9 van de 14 landen is het verschil kleiner dan circa 1,5%, waarvan bij 7 landen de verschillen volstrekt minimaal zijn.
Meestal zijn dit zgn. ‘plusmutaties’, omdat niet alle sterfgevallen direct worden geregistreerd/aangemeld. Zie bij ons de verschillen tussen de GGD’en, het RIVM en het CBS, waar anderen uitgebreid aandacht aan besteden.
Op de EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 zou Nederland plotsklaps het land zijn met de laagste oversterfte in 2022 (!!). NB Fictief voorbeeld.
25 jan. – Oversterfte volgens CBS nu 9,3%, 14.445 doden… Zoals ik op twitter zei, ik ben met stomheid geslagen door het gebrek aan transparantie bij (de uitleg, toelichting van) de cijfers
20 jan. 2023 – Oversterfte bedraagt 8,99% – 14.028 mensen te vroeg overleden in 2022 (prognose). De oversterfte in 2022 is hoger dan de oversterfte in het eerste coronajaar 2020 (zekerheid).
Dat idee heb ik ook, dat je stukken en argumenten gewoon worden gemeden en vooral genegeerd. – Armand Girbes
Wow. Die ondersterfte komt precies overeen met de maatregelen die velen te zwaar vonden. Maart: einde maatregelen en begin oversterfte. – Ed Moret, Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences.
Nederland heeft een opmerkelijk hoge oversterfte in internationaal opzicht. – 26 september 2022
De oversterfte is de afwijking ten opzichte van de gemiddelde sterfte in de afgelopen jaren (2015-2019) tijdens de coronapandemie. In de oversterfte zijn alle doodsoorzaken meegerekend, de vervroegde sterfte door het virus, vaak gevolgd door een korte ondersterfte, maar ook de sterfte als gevolg van fataal gebleken uitgestelde zorg en de normale sterfte. Oversterfte betekent dat mensen te vroeg overlijden.
Excess Mortality Ranking EU14 2022
De oversterfte is in Nederland nog steeds hoog in vergelijking met de ons omringende, ‘modern europese’ landen (EU14). Tot en met augustus dit jaar zijn er ca. 6.500 mensen te vroeg gestorven een percentage van 6%. (1) Alleen in Noorwegen en Finland, de drie Zuid-Europese landen en Oostenrijk is de oversterfte in 2022 hoger dan hier. Zie de ‘Excess mortality ranking 2022 EU14’:
Om verklaringen voor de oversterfte te kunnen vinden is zowel analyse van databestanden nodig, zgn. deductieve analyse zoals de relatie tussen de vaccinaties en doodsoorzaken waar nu sterk de nadruk op ligt, als inductieve analyse, waarbij naar samenhangende verklaringen op meta-niveau wordt gekeken. Hier is nog nauwelijks aandacht voor. Maar een nadere analyse van de oversterfte cijfers als zodanig is ook zinvol.
Population Health
Waarom gaan mensen eerder dood in een pandemische periode? De algemene gezondheidstoestand van een populatie en de mate van vergrijzing zijn belangrijke kenmerken van de uitgangssituatie van een land. Een land met een jonge en gezonde bevolking zal sterk staan tegenover een virusuitbraak. Internationale gegevens zijn voorhanden. (2) De OESO geeft onder meer een overzicht van Risk Factors: het aantal rokers, het alcoholgebruik, het aantal mensen met overgewicht en de luchtvervuiling in stedelijke omgeving. Als we naast de risk factors ook de bevolkingspiramide (65+, 80+) van landen in ogenschouw nemen krijgen we een samengesteld beeld van Population Health-indicatoren die de uitgangspositie van de bevolking van een land bij de virusuitbraak weergeeft. (3)
In Zuid-Europa is de vergrijzing groter dan in Nederland. Specifiek per land geldt het volgende. Spanjaarden hebben vrij slechte consumptieve gewoonten (alcoholgebruik, aantal rokers), Portugezen zijn zwaarlijvig, Italianen leven in steden met veel luchtverontreiniging. Zuid-Europa heeft een oude bevolking en men leeft er tamelijk ongezond.
De twee noord Scandinavische landen zijn begin 2022 voor het eerst getroffen door een majeure besmettingengolf, die de hoge oversterfte in 2022 verklaard. Voor Oostenrijk geldt dat de bevolking qua consumptieve gewoonten zo ongeveer het minst gezond is van alle EU14 landen, Oostenrijkers scoren slecht qua (ischemische) hart- en vaatziekten, een belangrijke doodsoorzaak bij coronainfectie. (3b)
Maar bij het zoeken naar verklaringen van de hoge oversterfte moeten we zeker ook kijken naar weerextremen. Vooral het Iberisch schiereiland (Spanje en Portugal) werd deze zomer (opnieuw) getroffen door extreme hittegolven en bijbehorende bosbranden. (4)
Als we kijken naar Nederland moeten we vaststellen dat Nederland een vrij jonge en relatief gezonde bevolking heeft. Nederland is minder vergrijsd dan Spanje, Portugal en Italië, maar heeft toch een tamelijk hoge oversterfte. Grote landen als Frankrijk en Duitsland scoren slechter qua Population Health dan Nederland, maar kennen toch een veel lagere oversterfte dan wij. Hoe is dit te verklaren? Het vraagt om nadere analyses van de bredere context, zoals onderzoek naar verschillen in zorgstelsels, de beschikbare zorgcapaciteit en beschikbaarheid van vaccins en medicijnen, het kennisniveau en het gevoerde beleid. De huidige onderzoeksprogramma’s gaan hier aan voorbij (ZonMW), met uitzondering van de Onderzoeksraad voor veiligheid.
Eurostat – Monthly excess mortality
Maar de beschikbare cijfers zeggen meer. Wat is de trendmatige ontwikkeling van de oversterfte in de EU14 landen?
Als we de gehele pandemische periode die begon in het 1e kwartaal 2020 verdelen in twee tijdvakken van vijf kwartalen, een 1e tijdvak t/m 1e kwartaal 2021 en het 2e tijdvak t/m het 2e kwartaal 2022 doorlopend tot de laatste metingen en we zetten Nederland af tegen elk van de andere dertien landen apart, dan krijgen we het volgende beeld.
In het eerste tijdvak werden alle landen overrompeld door de uitbraak van het coronavirus en er waren twee hoge oversterftepieken, per direct (periode maart-mei 2020) en in de winter 2020-2021 met de eerste vaccinatiecampagnes. In het tweede tijdvak, het tijdvak van de beschikbaarheid van vaccins en beleidsmatig ‘lessons learned’ kwamen de latere – iets minder hoge – oversterfte golven. (5)
NB UK ontbreekt (geen data)
Nederland deed het in het eerste tijdvak minder goed dan een aantal andere landen, de oversterfte was bovengemiddeld. Alleen Italië, waar de pandemie in Europa begon, deed het opmerkelijk veel slechter. Maar in het tweede tijdvak doet Nederland het nog minder goed en misschien wel zo ongeveer het slechtste van alle landen (!). De oversterftepiek in het 4e kwartaal 2021 was ongeëvenaard, alleen Oostenrijk kwam in de buurt zie 1e afb. Daaronder de andere 12 individuele vergelijkingsgrafieken:
Nederland en Oostenrijk (AT)
Vanaf het 2e tijdvak lopen beide grafieken van NL en AT vrijwel synchroon.
Gijs van Loef 