Erkende deskundigen – ik noem geen namen – onderschrijven dit.
Sinds een jaar loopt de zorg over, het #zorginfarct. Dit is geen nieuws, velen met praktijkervaring roepen het. De oversterfte is de ultieme indicator van een zorgstelsel dat in gebreke blijft: pure logica. Waar dat precies aan ligt, is een andere vraag. Onderzoek wordt tegengewerkt. Door het openbaar bestuur, dat is dus de politiek.
Woensdag jl. toonde de heer Jaap van Dissel de sheet ‘Sterfte momenteel niet verhoogd’ aan de vaste kamercommissie VWS. Er is sprake van misleiding. De getoonde grafiek is de grafiek Sterfte in Nederland binnen 2 weken gerapporteerd van het RIVM.
De waarheid is dat er vanaf medio maart een ononderbroken oversterfte in 2022 is van nu bijna 6%, dit zijn ca. 6.776 sterfgevallen (cijfers CBS 30 sept.).
27 sept. 15:00 uur – update: met grafieken alle individuele landenvergelijkingen; er zijn meerdere wetenschappelijke studies die de relatie tussen corona en hart- en vaatziekten beschrijven
Nederland heeft een opmerkelijk hoge oversterfte in internationaal opzicht.
De oversterfte is de afwijking ten opzichte van de gemiddelde sterfte in de afgelopen jaren (2015-2019) tijdens de coronapandemie. In de oversterfte zijn alle doodsoorzaken meegerekend, de vervroegde sterfte door het virus, vaak gevolgd door een korte ondersterfte, maar ook de sterfte als gevolg van fataal gebleken uitgestelde zorg en de normale sterfte. Oversterfte betekent dat mensen te vroeg overlijden.
Excess Mortality Ranking EU14 2022
De oversterfte is in Nederland nog steeds hoog in vergelijking met de ons omringende, ‘modern europese’ landen (EU14). Tot en met augustus dit jaar zijn er ca. 6.500 mensen te vroeg gestorven een percentage van 6%. (1) Alleen in Noorwegen en Finland, de drie Zuid-Europese landen en Oostenrijk is de oversterfte in 2022 hoger dan hier. Zie de ‘Excess mortality ranking 2022 EU14’:
De balk in EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 geeft het oversterfte percentage van elk land dit jaar (2022). Groene pijl omlaag = de daling van de cumulatieve oversterfte (%) in 2022 vanaf de start van de pandemie (jan 2020). Rode pijl omhoog = de stijging van de cumulatieve oversterfte (%) in 2022 vanaf de start van de pandemie. Voorbeeld. UK: Oversterfte bedraagt 5,37% in 2022. In 2022 is het meest recente getal van de cumulatieve oversterfte (dd. 14/9/’22) 0,86 x het getal van de cumulatieve oversterfte op 2/1/’22. Dus de cumulatieve oversterfte in de UK daalt. (onderliggende data UK: oversterfte op 2/1/’22= 11,17%, daalt naar 9,58% op 14/9/’22).
Om verklaringen voor de oversterfte te kunnen vinden is zowel analyse van databestanden nodig, zgn. deductieve analyse zoals de relatie tussen de vaccinaties en doodsoorzaken waar nu sterk de nadruk op ligt, als inductieve analyse, waarbij naar samenhangende verklaringen op meta-niveau wordt gekeken. Hier is nog nauwelijks aandacht voor. Maar een nadere analyse van de oversterfte cijfers als zodanig is ook zinvol.
Population Health
Waarom gaan mensen eerder dood in een pandemische periode? De algemene gezondheidstoestand van een populatie en de mate van vergrijzing zijn belangrijke kenmerken van de uitgangssituatie van een land. Een land met een jonge en gezonde bevolking zal sterk staan tegenover een virusuitbraak. Internationale gegevens zijn voorhanden. (2) De OESO geeft onder meer een overzicht van Risk Factors: het aantal rokers, het alcoholgebruik, het aantal mensen met overgewicht en de luchtvervuiling in stedelijke omgeving. Als we naast de risk factors ook de bevolkingspiramide (65+, 80+) van landen in ogenschouw nemen krijgen we een samengesteld beeld van Population Health-indicatoren die de uitgangspositie van de bevolking van een land bij de virusuitbraak weergeeft. (3)
In Zuid-Europa is de vergrijzing groter dan in Nederland. Specifiek per land geldt het volgende. Spanjaarden hebben vrij slechte consumptieve gewoonten (alcoholgebruik, aantal rokers), Portugezen zijn zwaarlijvig, Italianen leven in steden met veel luchtverontreiniging. Zuid-Europa heeft een oude bevolking en men leeft er tamelijk ongezond.
De twee noord Scandinavische landen zijn begin 2022 voor het eerst getroffen door een majeure besmettingengolf, die de hoge oversterfte in 2022 verklaard. Voor Oostenrijk geldt dat de bevolking qua consumptieve gewoonten zo ongeveer het minst gezond is van alle EU14 landen, Oostenrijkers scoren slecht qua (ischemische) hart- en vaatziekten, een belangrijke doodsoorzaak bij coronainfectie. (3b)
Maar bij het zoeken naar verklaringen van de hoge oversterfte moeten we zeker ook kijken naar weerextremen. Vooral het Iberisch schiereiland (Spanje en Portugal) werd deze zomer (opnieuw) getroffen door extreme hittegolven en bijbehorende bosbranden. (4)
Als we kijken naar Nederland moeten we vaststellen dat Nederland een vrij jonge en relatief gezonde bevolking heeft. Nederland is minder vergrijsd dan Spanje, Portugal en Italië, maar heeft toch een tamelijk hoge oversterfte. Grote landen als Frankrijk en Duitsland scoren slechter qua Population Health dan Nederland, maar kennen toch een veel lagere oversterfte dan wij. Hoe is dit te verklaren? Het vraagt om nadere analyses van de bredere context, zoals onderzoek naar verschillen in zorgstelsels, de beschikbare zorgcapaciteit en beschikbaarheid van vaccins en medicijnen, het kennisniveau en het gevoerde beleid. De huidige onderzoeksprogramma’s gaan hier aan voorbij (ZonMW), met uitzondering van de Onderzoeksraad voor veiligheid.
Eurostat – Monthly excess mortality
Maar de beschikbare cijfers zeggen meer. Wat is de trendmatige ontwikkeling van de oversterfte in de EU14 landen?
Als we de gehele pandemische periode die begon in het 1e kwartaal 2020 verdelen in twee tijdvakken van vijf kwartalen, een 1e tijdvak t/m 1e kwartaal 2021 en het 2e tijdvak t/m het 2e kwartaal 2022 doorlopend tot de laatste metingen en we zetten Nederland af tegen elk van de andere dertien landen apart, dan krijgen we het volgende beeld.
In het eerste tijdvak werden alle landen overrompeld door de uitbraak van het coronavirus en er waren twee hoge oversterftepieken, per direct (periode maart-mei 2020) en in de winter 2020-2021 met de eerste vaccinatiecampagnes. In het tweede tijdvak, het tijdvak van de beschikbaarheid van vaccins en beleidsmatig ‘lessons learned’ kwamen de latere – iets minder hoge – oversterfte golven. (5)
NB UK ontbreekt (geen data)
Nederland deed het in het eerste tijdvak minder goed dan een aantal andere landen, de oversterfte was bovengemiddeld. Alleen Italië, waar de pandemie in Europa begon, deed het opmerkelijk veel slechter. Maar in het tweede tijdvak doet Nederland het nog minder goed en misschien wel zo ongeveer het slechtste van alle landen (!). De oversterftepiek in het 4e kwartaal 2021 was ongeëvenaard, alleen Oostenrijk kwam in de buurt. (afb.)
Resumerend, een ‘vluggertje’ obv. visuele interpretatie van grafieken. Maar toch:
> bron onomstreden (eurostat)
> de data worden wereldwijd geraadpleegd
Als we de einduitslag opmaken zien we:
* 1e tijdvak (begin pandemie t/m 1e kwartaal 2021) – Nederland scoort bovengemiddeld slecht in de individuele onderlinge vergelijking met de andere landen
* 2e tijdvak (2e kwartaal 2021 t/m heden) – Nederland scoort slechter in 11 van de 13 individuele vergelijkingen met de andere landen en 2 maal ‘gelijk’
Maak over de gehele pandemische periode onderscheid in twee tijdvakken: * 1e tijdvak t/m 1e kwartaal 2021 * 2e tijdvak t/m 2e kwartaal 2022 (heden) Vergelijk de pieken (oversterfte) en dalen (ondersterfte) visueel… Hier komen de 13 grafieken (NB UK @OurWorldInData)
Resumerend, een 'vluggertje' obv. visuele interpretatie van grafieken. Maar toch: > bron omonstreden > de data worden wereldwijd geraadpleegd Als we de einduitslag opmaken zien we: * 1e tijdvak – 🇳🇱 scoort bovengemiddeld slecht * 2e tijdvak – 🇳🇱 scoort slechter 11/13X, 2X gelijk pic.twitter.com/V11QFrgnJy
Pieter Klok schrijft een verwarrend hoofdredactioneel commentaar over ‘passende zorg’ – wat hij beweert is precies waartoe marktwerking leidt: cherry picking – en Peter de Waard schrijft over het ‘op drie na beste zorgsysteem ter wereld’ zonder serieuze onderbouwing. Uit fatsoen toon ik niet de volledige mailwisseling met Peter de Waard.
Natuurlijk spreekt een krant niet met één mond. Columnisten @DStuijver@joostzaat en journalist @michielgeest schrijven boeiende stukken over de zorg. Maar waarom is het juist de 'gevestigde orde' die zo teleurstelt?
Het is vechten tegen de bierkaai. Zelfs bij een kwaliteitskrant als @Volkskrant zitten meerdere journalisten die zo bevooroordeeld zijn… (Of onwetend?) En dan helpt het niet als zo'n @Fabriekstweet zich dik genesteld heeft in de burelen.#zorgstelsel#oversterfte#zorgleugen
https://t.co/g9U85MsK70 Begrijpt @klokpieter zijn eigen tekst wel?: "Zorgverleners in de wijkverpleging en de geestelijke gezondheidszorg kunnen nu in de verleiding komen om aan cherrypicking te doen en alleen de makkelijke en rendabele cliënten en patiënten te behandelen."
De kop van de eerste uitkomst van het onderzoek naar de oversterfte van het RIVM waar een unanieme Tweede Kamer eind 2021 bij motie om gevraagd heeft was duidelijk: “Vaccinatie verlaagt kans op COVID-19 sterfte en verhoogt kans op sterfte door andere oorzaken niet” (RIVM, 23/6/22). Uitkomst van data-analyse van een grote hoeveelheid gegevens. Conclusie: de meervoudige vaccinatiecampagne is niet de oorzaak van de oversterfte. Maar wat dan wel?
Wat veroorzaakt de oversterfte? Als we op data-nivo blijven zoeken naar antwoorden komen we waarschijnlijk niet verder. Het komt niet door een andere ziekte, want dat heeft het RIVM ook uitgezocht. Dat is natuurlijk ook volstrekt ondenkbaar, als je erover nadenkt. Zo’n ziekte zou allang bekend zijn. Dan zou die ziekte waarschijnlijk zelfs ‘pandemisch’ zijn. De apenpokken komen niet in aanmerking. De vogelgriep wordt wel steeds dreigender, is mijn indruk. Maar dit gaat over de oversterfte in Nederland in het heden. Een oversterfte, die in het laatste kwartaal vorig jaar ongewoon hoog was, waardoor een unieke late lockdown – na ruim anderhalf jaar pandemisch crisisbeleid – juist in ons bejubelde regieloze marktzorgland onvermijdelijk bleek.
ZonMW heeft in juni een onderzoeksagenda gepubliceerd. We lezen: “Niet eerder was de oversterfte zo hoog als in het jaar 2021. De mogelijke impact van COVID-19 op oversterfte in Nederland is momenteel onduidelijk, wat vraagt om nieuwe inzichten op basis van academisch onderzoek. (…) Vanwege de tijdspanne en beschikbare financiële middelen is er geen ruimte voor grote systematische dataverzameling. Indien noodzakelijk zijn er mogelijkheden om verdiepende analyses uit te voeren binnen bestaande datasets. Ongeacht welke vraag er wordt bestudeerd, is de verwachting dat er kritisch gekeken wordt naar de data en modellen die zijn gebruikt in eerder onderzoek.“
Ik verwacht niet dat we tot duidelijke antwoorden gaan komen door deductief te blijven denken zoals ook ZonMW nu weer doet. Met een vergrootglas naar de ‘beweging’ van talloos veel gevallen kijken en die opsplitsen in een paar groepen om zo tot statistische duiding te komen, zonder de brede context in ogenschouw te nemen. Wat overigens vrijwel iedereen in de wetenschap lijkt te doen. Het past in een tijdperk van superspecialisaties en datafixaties, het leidt tot onderzoeken en statistische analyses van dataverzamelingen op micro-nivo. Alsof data-analyse de enige weg naar (wetenschappelijk) inzicht en begrip van de werkelijkheid is. Het leidde tot de bizarre vertoning van een corona collegereeks in de Tweede Kamer door Jaap van Dissel cum suis die – als we kritisch terugblikken op de talloze kennissessies – eigenlijk totaal zinloos is geweest want het (politieke) coronabeleid van regering en parlement was en bleef chaotisch. Misschien wel doordat onze politici verzopen in de data.
We zien deze denkwijze terug in de media. Superspecialisten hebben het voor het zeggen, waarbij – onvermijdelijk – de geïnterviewde experts de grenzen van het eigen superspecialisme verre overschrijden. Ook de media trappen in de val van het deductionisme. Om te begrijpen wat ik eigenlijk bedoel te zeggen, lees voor een beter begrip de volgende wikipagina’s: https://nl.wikipedia.org/wiki/Empirische_cyclus en https://nl.wikipedia.org/wiki/Deductie_versus_inductie
De politiek spint er garen bij, want de onontwarbare brei aan uitkomsten geeft geen duidelijke antwoorden. De politiek haalt er uit wat haar op dat moment het beste uitkomt.
de ‘gewone man/vrouw’ ziet het zorginfarct wel, want de geest denkt vooral inductief. Populisme?!
Een andere wetenschappelijke benadering bestaat door inductief te denken. Dat doet een enkele socioloog – zoals de auteur van dit stuk – en verder zien we het bij vakgebieden als de geschiedenisleer, politicologie en, ik zeg met enige aarzeling, de macro-economie? Het gaat dan om het zoeken naar brede verbanden om tot samenhangend inzicht te komen, ondersteund door zo veel mogelijk bewijslast.
Bij zeer complexe maatschappelijke vraagstukken als de bestrijding van een pandemie lijkt deze andere denkwijze de enige manier om tot werkelijk begrip en tot samenhangende verklaringen te komen. Om daarmee vervolgens tot een verstandige, samenhangende aanpak te kunnen komen.
Maar voor beide denkwijzen geldt dat de waarheid nooit vast staat, leercurves zijn essentieel voor kennisverbetering. In de afgelopen tijd is duidelijk geworden dat vaccinaties jezelf beschermen tegen ernstige ziekte, maar niet tegen infectie en ook niet tegen transmissie (overdracht). Waarom hebben de superspecialisten niet ondubbelzinnig toegegeven dat er aanvankelijk door hen te hoge verwachtingen zijn gecreëerd met betrekking tot de vaccins?
Een half jaar gelden poneerde ik de stelling: ‘De oversterfte is de belangrijkste indicator van de kwaliteit van een zorgstelsel bij een pandemie’. Een stelling die voortkomt uit inductief denken. Voorlopig blijf ik daar bij.
Realiseert de twittergemeenschap zich dat mijn publicaties over de #oversterfte primeurs zijn, omdat de kennisinstituten zoals @statistiekcbs geen ruchtbaarheid aan slecht nieuws geven, @minVWS dat ook niet doet en dus de politiek evenmin, om over de #media nog maar te zwijgen? pic.twitter.com/W9naTeCSA5
De gevolgen lijken me tamelijk verstrekkend. Als 'men' mij stilletjes als 'radicaal' bestempeld en mij niet de gelegenheid biedt om zaken uit te leggen, zou het gevolg kunnen zijn dat velen die mijn kritiek herkennen, vaak zelf leidend aan een tekort aan zorg, radicaliseren…
Het lijkt me dat we in tijden van pandemieen, oorlog en klimaat issues eerlijk en open discussies moeten voeren over wat kan en wat niet. Niet wegmoffelen. https://t.co/3up8YqqEDT
Krijg nog steeds de indruk dat het nog niet bekend is dat er alweer 4.465 mensen te vroeg gestorven zijn in 2022, want zo kun je de nieuwe #oversterftegolf benoemen. Het gaat nu om 5% oversterfte in 2022. https://t.co/7s7VKLIgn8
30 september – update cijfers Nederland (CBS) incl. schatting week 38. Periode oversterfte blijft ononderbroken doorlopen in september. Aantal te vroeg gestorven mensen in 2022 geschat op 6.776 (5,96%).
28 september – update EU14: nieuwe cijfers tonen sterke achteruitgang van Italie (oudste bevolking EU14). In het algemeen verslechtering van het beeld bij alle landen, de afname van de cumulatieve oversterfte wordt kleiner. UK passeert Nederland op de ranglijst.
NB1 aangepast tov. versie vanochtend door correcties/plusmutaties eerdere weken bij aantal landen
NB2 Het cijfer van Nederland is gebaseerd op het CBS-cijfer, dit is nauwkeuriger.
De balk in EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 geeft het oversterfte percentage van elk land dit jaar (2022). Groene pijl omlaag = de daling van de cumulatieve oversterfte (%) in 2022 vanaf de start van de pandemie (jan 2020). Rode pijl omhoog = de stijging van de cumulatieve oversterfte (%) in 2022 vanaf de start van de pandemie.
Voorbeeld. UK: Oversterfte bedraagt 5,99% in 2022. In 2022 is het meest recente getal van de cumulatieve oversterfte (dd. 11/9/’22) 0,86 x het getal van de cumulatieve oversterfte op 2/1/’22. Dus de cumulatieve oversterfte in de UK daalt. (onderliggende data UK: oversterfte op 2/1/’22= 11,17%, daalt naar 9,65% op 11/9/’22).
23 september – update cijfers Nederland. Op basis van schatting week 37 komt de periode van oversterfte na een half jaar ten einde. In week 37 wordt een ondersterfte voorspeld van ruim 1% (32 doden minder).
oversterfte % Nederland daalt naar 5,83%
16 september – update cijfers CBS/Statline: oversterfte Nederland stijgt door naar 6,0% op jaarbasis. Dit komt overeen met 6.489 sterfgevallen. (schatting week 36)
door plus mutaties in eerdere weken stijgt % NL naar 6,0% (was 5,99%)
15 september – verbetering van de grafiek. De grafiek van de EXCESS MORTALITY RANKING 2022 EU14 combineert de twee grafieken van Ourworldindata:
versie 2.1
14 september – update EU14: In de meeste landen stijgt de gemiddelde oversterfte in 2022. Spanje laat opeens een dramatische achteruitgang zien in 2022 (was: 6,18%, wordt 9,73% oversterfte in 2022). Geen nieuwe cijfers van Italie en Frankrijk. Nederland ongewijzigd, vrijdag update CBS.
versie 2.0
Met de toegift/kers op de taart – misschien is dat niet helemaal volgens de regels van statistici – de exacte #oversterfte in 🇳🇱 o.b.v. de laatste cijfers (incl. schattingen) van het @statistiekcbs Dit geeft m.i. een behoorlijk scherp beeld van de situatie in 🇳🇱 relatief opzicht. pic.twitter.com/ioMdtcsAWZ
9 september – update CBS cijfers: In augustus ruim 1.300 extra sterfgevallen. De oversterfte in Nederland stijgt door naar 5,91% op jaarbasis. (eerdere berichtgeving gisteren op deze website klopte niet, rekenfout van de auteur. NB: deze rekenfout was contrair aan de doorlopende bevindingen van de auteur over de relatief hoge oversterfte in Nederland sinds het 4e kwartaal 2021.)
Groene pijl omlaag = cumulatieve oversterfte % vanaf start pandemie (jan 2020) daalt in 2022; Rode pijl omhoog = cumulatieve oversterfte % vanaf start pandemie stijgt in 2022.
Beste volgers, en nu maakte ik een rekenfout… Het @statistiekcbs was correct (een week later dan ondergetekende, verzachtende omstandigheid?) Excuses!!!
5 september – uitbreiding grafiek met trend cumulatieve oversterfte
Groene pijl omlaag = cumulatieve oversterfte % vanaf start pandemie (jan 2020) daalt in 2022;
Rode pijl omhoog = cumulatieve oversterfte % vanaf start pandemie stijgt in 2022.
2 september – update CBS cijfers, met schatting week 34. In augustus zijn ca. 900 mensen meer overleden dan mag worden verwacht obv. het langjarig gemiddelde, dit komt overeen met 8% oversterfte. Voor 2022 gaat het in totaal om 5.801 sterftgevallen.
versie 1.1 – geen nieuwe cijfers EU14
26 augustus – update Nederland: Oversterfte stijgt naar verder naar 5,73% in 2022, dit zijn 5.729 sterfgevallen, o.b.v. laatste cijfers CBS tot en met week 33 (laatste week is een schatting). NB: de positie van Nederland – ‘de beste van de slechte’ (kop rechterrij) – is niet gewijzigd sinds de 1e publicatie van de ranking op 8 juli jl.
NB Er zijn mutaties in de lijst vanaf week 2.
20 augustus – Toelichting: Google geeft twee wetenschappelijke studies over “excess mortality ranking” (Sensitivity Analysis of Excess Mortality due to the COVID-19 Pandemic; Sensitivity of excess mortality due to the COVID-19 pandemic to the choice of the mortality index, method, reference period, and the time unit of the death series). Ik beschik niet over de expertise om deze studies te kunnen beoordelen. Ik baseer me op de via het internet te raadplegen databronnen zoals ourworldindata.org en het CBS die te begrijpen zijn voor het grotere geinformeerde publiek. Zie ook mijn korte gesprek met Eline van den Broek over de waarde en het praktisch nut van deze bronnen:
Noorwegen heeft nu de hoogste oversterfte, dan Finland. Hogere uitkomsten voor de UK, Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk. Een duidelijk lagere uitkomst voor Frankrijk. Enkele landen geven geen nieuwe cijfers. Het Nederlandse cijfer is gebaseerd op het CBS.
In de linkerrij en de rechterrij blijven dezelfde landen staan.
12 augustus – correcties CBS
Correcties CBS met terugwerkende kracht (minmutaties). De oversterfte daalt iets naar 5,23% in Nederland. Prognose week 31 is niet meegenomen. Geen nieuwe data EU14.
Deze lijst wordt wekelijks geactualiseerd. Zie ook:
5 augustus -OVERSTERFTE NEDERLAND STIJGT NAAR 5,31%
Er zijn obv. de nieuwste cijfers van CBS 4.879 mensen te vroeg overleden (‘oversterfte’).
3 augustus – OVERSTERFTE STIJGT IN DE HELE EU14
Alle landen noteren plusmutaties van de (over)sterftecijfers. Mutaties gaan terug tot de 1e week van 2022. De gerapporteerde oversterfte stijgt het meeste in de drie zuideuropese landen.
Opvallend is dat landen als Duitsland, Italie en Zweden terugwerkende plusmutaties hebben tot (vrijwel) het begin van 2022. Alleen Finland noteert nu een lagere gemiddelde oversterfte – maar blijft het slechtste overall. Voor het grote beeld maakt het niet uit. De extremen zijn wel minder groot geworden t.o.v. de vorige versie van de ranglijst.
Nederland blijft met 5% oversterfte aan de verkeerde kant van de lijst staan.
29 juli – OVERSTERFTE STIJGT WEER NAAR 5% OP JAARBASIS
Vandaag publiceerde CBS de sterftecijfers tot en met week 29. Op basis hiervan stijgt het totaal aantal te vroeg overledenen, de oversterfte in Nederland, naar 4.465 doden. Dit is 5,01%. Sinds half maart 2022 is er sprake van oversterfte. De stijging van 17,5% in de laatste week (zie tabel CBS OVERSTERFTE 2022) geeft aan dat er sprake is van een nieuwe oversterftegolf.
CBS heeft het aantal overlijdensgevallen bijgewerkt t/m week 29 van 2022. In week 29 overleden er 3241 mensen. Dat is 17.5% meer dan verwacht.
De oversterfte is berekend door het per land optellen van de weekpercentages vanaf week 52/2021 (die eindigt op 2/1/2022) tot het meest recente weekcijfer, gedeeld door het aantal weken (bron: ourworldindata.org; OWID-cijfer). Dit geeft een tamelijk nauwkeurig getal (omdat de verwachte sterfte per week fluctueert, is de uitkomst een benadering). Het Nederlandse cijfer is het CBS-cijfer van 2022, beginnend op week 1/2022 (die eindigt op 9/1/2022), dit is nauwkeuriger. Omdat sterftecijfers door de landen achteraf kunnen worden gecorrigeerd, kan het landencijfer in de OVERSTERFTE RANGLIJST eveneens achteraf gecorrigeerd worden.
28 juli – update sterftecijfer Nederland
NB Dit bericht van gisteren is alweer achterhaald door de nieuwste cijfers van het CBS. Er zijn plusmutaties in de laatste weken (vergelijk beide excelreeksen van 29 en 28 juli).
De nieuwe cijfers van het CBS tonen een sterke stijging van de oversterfte in week 28 (tot 17 juli). Het totaal aantal extra sterfgevallen in Nederland in 2022 bedraagt nu 4.049 doden. Dit is een oversterfte percentage van 4,69%. NB: de data op ourworldindata.org zijn bijgewerkt tot 10 juli.
sinds 2016 vergelijk ik de zorgprestaties van 14 (west) Europese landen, de EU14
24 juli – een vergelijking met de Z-scores van euromomo
Zowel Finland als Noorwegen hebben begin 2022 een enorme besmettingenpiek gehad van het coronavirus. Dit was de eerste virusgolf in beide noordscandinavische landen. Het verklaart hun positie op de OVERSTERFTE RANGLIJST EU14 (verder: ‘de lijst’), de virusgolf heeft in beide landen geresulteerd in een zeer hoge oversterfe.
grafieken Euromomo
Het beeld van de oversterfte in beide landen op basis van de zgn. Z-scores van euromomo.eu verschilt nauwelijks van de andere landen. Hieronder zijn afgebeeld: Finland, Noorwegen, Nederland, Denemarken, Zweden, Oostenrijk, Italie, Portugal en Spanje.
Toelichting – Laatste 4 jaar Z-score. De gearceerde horizontale balk is de normal range, de blauwe lijn is de Z-score (een standaard van oversterfte), de rode markatielijn geeft de ondergrens weer van substantial increase. Zowel Finland als Noorwegen overschrijden de rode lijn niet, ze tippen de lijn een aantal keren aan, dus er is obv. de Z-score geen sprake van hoge oversterfte (substantial increase).
Bron: euromomo.eu
22 juli – update EU14. Brondata: ourworldindata.org, CBS.
15 juli – update: CBS cijfers t/m week 27; mutaties NL en SWE in EU14 tabel.
De totale oversterfte in 2022 in Nederland bedraagt 3.650 sterfgevallen.
Het Nederlands’oversterfte% stijgt naar 4,36% obv. cijfers CBS, zie excel hieronder. Obv. ourworldindata (grafiek boven) is het Nederlands’ cijfer 4,22% (een schatting, alle week% zijn opgeteld, maar de verwachte weeksterfte is niet constant en dit geldt voor alle landen) Het CBS-cijfer is nauwkeuriger.
13 juli – toelichting werkwijze excelbestand; correctie rekenfout.
update 9 juli 2022 – nieuwste cijfers CBS leidt tot een hogere oversterfte in Nederland: 4,22% in 2022. Dit komt overeen met 3415 doden.
8 juli 2022 –
Dit is de oversterfte ranglijst EU14 van 2022. Alle landen hebben ook in 2022, 2,5 jaar na het uitbreken van de coronapandemie, nog oversterfte. Zweden het minste, Finland (!) het meeste. Nederland zit boven het gemiddelde met een oversterfte van 4,22% in 2022. (onder: werkwijze excel vanuit data CBS)
Tot nu toe heb ik de oversterfte proberen weer te geven met een tabel van het aantal weken waarin de oversterfte groter is dan 5%, 10%, 15% en 20% per land. Deze methode gaf inzicht in de verschillen, maar was niet goed. Er zaten dubbeltellingen in (1 score van +15% betekende dus ook scores van +5% en +10%) (1e), de scores van ondersterfte (-%) werden niet meegenomen (2e) en het aantal weken per land verschilde (3e). Zo had Nederland, na de verhoudingsgewijs ongekend grote oversterfte van het 4e kwartaal 2021 (EU14) een voorspelbare ondersterfte in de eerste 2,5 maand van 2022, die echter niet tot uitdrukking kwam in deze tabel omdat de ondersterfte buiten beschouwing werd gelaten. (2e punt)
Een veel betere en dus objectievere benadering krijg je als de dubbeltellingen eruit gaan (1e verbetering), de negatieve scores (ondersterfte-weken) per land ook worden meegenomen (2e verbetering) en als er gecorrigeerd wordt voor het aantal weken/registraties (3e verbetering).
De berekening van de punten (scores) is als volgt: 5% = 1, 10%= 2, 15%=3, 20%=4 (dus 1 week van 20% oversterfte is gelijk aan 4 weken van 5% oversterfte). Dit geeft het volgende resultaat, een ranglijst van de ‘Oversterfte Indicator‘, de OI per land (EU14):
Berekening OI op basis van optelling van negatieve en positieve scores (percentages) en de som gedeeld door het aantal weken. Visueel kun je het illustreren met een kanteling van de ourworldindata-grafiek. De positieve score is groter dan de negatieve score, dus er is oversterfte ipv. ondersterfte (negatieve score). Hoe groter de waarde van de OI, hoe groter de oversterfte. Finland heeft de grootste oversterfte (1,7), Zwitserland de laagste (0,28). Een OI van 0 betekent geen ondersterfte en geen oversterfte, dus is exact gelijk aan de verwachte sterfte.
Er is nog een onnauwkeurigheid met deze ranglijst. Neem de UK, OI-score is 0,6. NL heeft een OI-score van 0,65, dus iets hoger. Als we kijken naar de brondata (ourworldindata.org) dan zien we deze grafiek van de UK en het probleem is duidelijk. De UK heeft veel ondersterfte-weken met een kleine negatieve score van minder dan 5%, deze worden nog over het hoofd gezien. De UK doet het aanmerkelijk beter dan in de bovenstaande ranglijst is weergegeven!
bron: ourworldindata
Een betere benadering (waarbij de drie oude problemen zijn geelimineerd) is het maken van een som van alle exacte negatieve en positieve scores per land (de percentages) en het resultaat daarvan delen door het aantal weken. Dit geeft de volgende tabel:
De OI-score van NL is 3,84, dwz. de gemiddelde oversterfte per week is 3,84% in 2022. Finland heeft de hoogste OI-score (10,25%/week), Zwitserland heeft de laagste OI-score (2,18%/week). De UK scoort nu beter met een OI-score van 1,89%/week, dat is de helft van NL.
De ranglijst van de Oversterfte Indicator (OI) is dus als volgt:
versie 1.0
Nederland staat, met 3,8% (het getal komt exact overeen met de op zichzelf staande berekening van de oversterfte obv. de cijfers van het CBS!) nipt in de rechterrij van de 7 landen met gemiddelde hoge oversterfte in 2022.
Gijs van Loef 